Αναβαθμοί και προστασία εδάφους
Περιεχόμενα
Εισαγωγή
Οι αναβαθμοί (πεζούλες) είναι μία από τις κύριες τεχνικές προστασίας και καλλιέργειας του εδάφους με σκοπό την καταπολέμηση της ερημοποίησης της γης. Είναι μία πρακτική που εφαρμόζεται για την αποτροπή της επιφανειακής απορροής που προκύπτει από την περίσσεια των βροχών σε επικλινή εδάφη και η οποία προκαλεί την διάβρωση του εδάφους. Οι αναβαθμοί είναι κατασκευές σχετικά με επίπεδες επιφάνειες ενός λογικού μεγέθους που επιτρέπουν την καλλιέργεια στις κεκλιμένες περιοχές. Δημιουργούνται οι αναβαθμοί μετακινώντας λωρίδες εδάφους παράλληλα προς τις ισοϋψείς και αποθέτοντας το εδαφικό υλικό που μετακινήθηκε αμέσως κάτω από τη λωρίδα διαμορφώνοντας έτσι τη φυσική κεκλιμένη επιφάνεια σε ένα ανθρωπογενές κλιμακωτό τοπίο. Οι αναβαθμοί επιτρέπουν συνήθως την καλύτερη διαχείριση του εδάφους και του νερού, βελτιώνουν την πρόσβαση στη περιοχή και διευκολύνουν τις γεωργικές εργασίες.
Οι αναβαθμοί είναι μεταξύ των πλέον ευκρινών χαρακτηριστικών σε λοφώδη και ορεινά τοπία. Οι αναβαθμοί είναι μεταξύ των πλέον ευκρινών χαρακτηριστικώνσε λοφώδη και ορεινά τοπία. Οι αναβαθμοί είναι διάσπαρτοι σε πολλές επικλινείς περιοχές της Αφρικής και ιδιαίτερα στην Αιθιοπία. Είναι εντυπωσιακές μνημειακές κατασκευές οι αναβαθμοί στις Περουβιανές Άνδεις και εμφανίζονται σχεδόν κατακόρυφα στις απότομες πλαγιές των Ιμαλαΐων. Στην Κίνα, την Ιαπωνία και τη Νοτιοανατολική Ασία οι αναβαθμοί σε βουνοπλαγιές με καλλιέργεια αρδευόμενου ρυζιού αποτελούν θαύματα εφαρμοσμένης υδραυλικής μηχανικής. Οι αναβαθμοί επεκτείνονται ευρέως στη Μεσογειακή Ευρώπη. Απαντούν στη Βόρεια Γερμανία, συνήθως για την καλλιέργεια αμπελιών.[1]
Κατασκευές και προστασία εδάφους
Αν και οι αναβαθμοί είναι ακόμα μία "ζωντανή παράδοση", η τέχνη της κατασκευής αυτών είναι τόσο παλαιά όσο κα η καλλιέργεια της γης και θεωρούνταν ως ζωτικής σημασίας για την γεωργία για πολλούς αρχαίους πολιτισμούς. Οι λοφώδεις περιοχές με ελαιώνες (με κλίσεις συνήθως μεγαλύτερες από 6%) στη Λέσβο έχουν διαμορφωθεί με αναβαθμούς (ξηρολιθιές) αρκετές εκατοντάδες χρόνια πριν χρησιμοποιώντας πέτρες. Οι ελαιώνες στη περιοχή αυτή καλύπτουν έκταση 60.966 εκταρίων. Η έκταση των ξερικών καλλιεργειών όπως αμυγδαλιές, αμπέλια και ελιές έχουν επεκταθεί με γρήγορο ρυθμό σε επικλινείς υποβαθμισμένες περιοχές, επειδή ενθαρρύνονται από τις πολιτικές της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της Ε.Ε που επιδοτεί άμεσα τον εκσυχρονισμό αυτών των καλλιεργειών. Αυτό οδήγησε στην αύξηση της ισοπέδωσης και κατασκευής αναβαθμών στις λοφώδεις περιοχές με σκοπό την μείωση της κλίσης και την εκμηχάνιση της καλλιέργειας.
Η σημαντικότερη αιτία και όφελος κατασκευής των αναβαθμών είναι η προστασία του εδάφους και του νερού. Οι αναβαθμοί μειώνουν την ποσότητα και την ταχύτητα του νερού που κινείται κατά μήκος της επιφάνειας του εδάφους και συνεπώς μειώνεται σημαντικά η εδαφική διάβρωση. Οι αναβαθμοί επιτρέπουν έτσι την εντατικότερη καλλιέργεια του εδάφους που διαφορετικά θα ήταν αδύνατη. Η διάβρωση είναι μία από τις σημαντικότερες διεργασίες υποβάθμισης και ερημοποίησης του εδάφους στις λοφώδεις Μεσογειακές περιοχές. Η διάβρωση περιλαμβάνει όχι μόνο την απομάκρυνση εδαφικών ανόργανων υλικών, αλλά και την απώλεια της οργανικής ουσίας και των θρεπτικών στοιχείων των φυτών. Η διάβρωση μειώνει την παραγωγικότητα του γεωργικού εδάφους, προκαλεί την ρύπανση ποταμών και μειώνει την αποθηκευτική ικανότητα σε νερό των επιφανειακών και υπόγειων ταμιευτηρίων.[1]
Παραδοσιακοί και σύγχρονοι αναβαθμοί
Η τεχνική κατασκευής αναβαθμών έχει αλλάξει διαμέσου των αιώνιων. Στις πρώτες κατασκευές, το έδαφος διαμορφωνόταν σε μία σειρά λωρίδων ή μικρών τμημάτων γης σε μορφή κλίμακας που το κατακόρυφο τμήμα προστατευόταν με την τοποθέτηση λίθων διαμορφώνοντας έναν τοίχο. Αυτές οι κατασκευές ήταν στενές και σε μορφή σκαλοπατιών, συνεπώς η μηχανική καλλιέργεια ήταν αδύνατη. Σύγχρονες κατασκευές αναβαθμών συνδυάζονται με ένα αυλάκι χαμηλής κλίσης ή ένα ανάχωμα για την απόμακρυνση της περίσσειας του νερού βροχής από το αγρό με ταχύτητες ροής που δεν προκαλούν διάβρωση. Αυτές οι κατασκευές είναι αρκετά πλατιές για την καλλιέργεια, την σπορά και την συγκομιδή με τα συνήθη γεωργικά μηχανήματα. Με βάση τον τρόπο κατασκευής, οι αναβαθμοί διακρίνονται στις παρακάτω κατηγορίες:
Αναβαθμοί σε λωρίδες ή κλιμακωτοί: Είναι παράλληλοι προς τις ισοϋψείς ή συνήθως ακολουθούν τις καμπύλες της επιφάνειας του εδάφους. Η πρόσβαση είναι είτε από τον κατώτερο αναβαθμό, είτε από ένα μονοπάτι που διασχίζει τους αναβαθμούς.
Ακανόνιστοι αναβαθμοί σε θύλακες: Κατασκευάζονται ζιγκ - ζαγκ επάνω στην πλαγιά, όπου τα άκρα των αναβαθμών διαμορφώνονται έτσι ώστε να διέρχονται ομαλά τα ζώα και τα μέσα καλλιέργειας.
Ατομικοί αναβαθμοί σε μορφή τσέπης: Είναι ημικυκλικές πέτρινες κατασκευές για την διευκόλυνση ανάπτυξης της ρίζας των φυτών, όπως ελαιόδενδρα, καστανιές ή οπωροφόρα δένδρα.
Αναβαθμοί ευρείας βάσης: Ορθογωνισμένοι αγροί διαμορφωμένοι σε αναβαθμούς, έτσι ώστε το κατώτερο άκρο να είναι υψηλότερο από την πλαγιά του λόφου και το άλλο άκρο χαμηλότερο.
Αλλουβιακοί αναβαθμοί: Στο κατώτερο τμήμα κοιλάδας ή στη κοίτη του ποταμού που συνήθως χρησιμοποιούνται ως σημείο αναφοράς για την διάβρωση του εδάφους.[1]
Σύγχρονος σχεδιασμός και κατασκευή αναβαθμών
Οι κύριοι τύποι αναβαθμών που κατασκευάζονται σήμερα είναι οι κατά λωρίδες ή οι ευρείας βάσης. Ο αγρός που πρόκειται να κατασκευασθούν αναβαθμοί συνήθως καθαρίζεται από την βλάστηση και τους ογκόλιθους, τα κοιλώματα γεμίζουν με έδαφος και οι εξάρσεις ισοπεδώνονται πριν αρχίσει η κατασκευή. Το άριστο διάστημα μεταξύ των αναβαθμών είναι αυτό που δημιουργεί επιφάνεια γης ικανή να καλλιεργηθεί και προστατεύει το έδαφος από την διάβρωση. Όσο περισσότερο διαπερατό είναι το έδαφος, όσο λιγότερο έντονες είναι οι βροχοπτώσεις και όσο περισσότερο καλύτερα προστατεύουν οι αναπτυσσόμενες καλλιέργειες το έδαφος τόσο μεγαλύτερο είναι το διάστημα μεταξύ των αναβαθμών σε μια συγκεκριμένη κλίση. Συνήθως, το συνιστώμενο διάστημα είναι όχι μικρότερο από 30m. Η κατακόρυφη απόσταση μεταξύ δύο γειτονικών αναβαθμών εξαρτάται κυρίως από τις βροχοπτώσεις, την κλίση της επιφάνειας του εδάφους και τον τύπο της καλλιέργειας.
Ο σχεδιασμός αναβαθμών συνήθως αρχίζει με έναν τεχνικό που αξιολογεί την υδρολογική καταστασή του αγρού από παρατηρήσεις, χαρτογραφήσεις του εδάφους και από άλλες πληροφορίες. Η επόμενη ενέργεια είναι κατά πόσο τα κανάλια συγκέντρωσης του νερού πρέπει να ακολουθήσουν την φυσική ροή ή να κατασκευαστούν άλλα σε νέες θέσεις. Τα κανάλια με φυσική βλάστηση για προστασία κατασκευάζονται πολύ νωρίτερα από την κατασκευή των αναβαθμών. Εάν τα κανάλια απομάκρυνσης του νερού και οι αναβαθμοί κατασκευάζονται ταυτόχρονα, τα κανάλια πρέπει να απομονωθούν από τους αναβαθμούς με αναχώματα έως ότου εγκατασταθεί ικανοποιητικά η βλάστηση για την ασφαλή απομάκρυνση του νερού. Τα αναχώματα στη συνέχεια απομακρύνονται και το έδαφος χρησιμοποιείται για το γέμισμα των χαραδρών που έχουν σχηματισθεί κατά την διάρκεια που το νερό απομακρυνόταν από τον αναβαθμό εκτός καναλιού.
Ο σχεδισμός των αναβαθμών αρχίζει από το υψηλότερο σημείο του αγρού. Η κατακόρυφη απόσταση και η γωνία της κλίσης από το ανώτερο σημείο του αναβαθμού είναι συνήθως 30 - 50m προς τα κατάντη και καθορίζεται με τοπογραφικό όργανο. Είναι προτιμότερο να οριοθετείτε ένας αναβαθμός αρχίζοντας από το σημείο εξόδου του νερού καταλήγοντας στο ανώτερο σημείο ειδικά όταν πρόκειται να συλλεχθεί νερό και από τις δύο πλευρές του αναβαθμού. Η γραμμή των πασσάλων πρέπει να εξεταστεί, αφότου τοποθετηθούν όλοι οι πάσσαλοι. Συνήθως μερικοί πάσσαλοι πρέπει να επανατοποθετηθούν για την αποφυγή απότομων αλλαγών στην μορφή της επιφάνειας του εδάφους και να διευκολυνθούν έτσι οι γεωργικές εργασίες στους αναβαθμούς. Αλλαγές προς τα ανάντη της κλίσης πρέπει να αποφεύγονται έτσι ώστε το σκάψιμο για την κατασκευή του καναλιού να είναι λογικό.
Η παραγωγικότητα του εδάφους στον αναβαθμό βελτιώνεται αν το επιφανειακό έδαφος αφαιρείται, συσσωρεύεται σε ορισμένες θέσεις και αργότερα διασκορπίζεται στην επιφάνεια αφού η κατασκευή του αναβαθμού έχει ολοκληρωθεί. Η εργασία αυτή όμως αυξάνει το κόστος κατασκευής πολύ, ώστε σπάνια εφαρμόζεται αυτή η τεχνική εκτός αν το υπέδαφος είναι πολύ άγονο για την ανάπτυξη των φυτών. Οι συμβατικοί αναβαθμοί μπορούν να κατασκευασθούν με μπουλντόζες, με εκσκαφείς, γκρέιντερ με άροτρο, με μεγάλους κυλιόμενους δίσκους, ως επίσης με εργαλεία χειρός ή άλλες συσκευές μεταφοράς υλικών. Οι μπουλντόζες είναι πιθανώς το οικονομικότερο εργαλείο για την μετακίνηση εδάφους σε μικρές αποστάσεις, ενώ τα γκρέιντερ κανούν καλύτερη εργασία ισοπεδώνοντας και συμπιέζοντας τον αναβαθμό. Ισοπεδωτικά μηχανήματα απαιτούνται για κατασκευή αναβαθμών που απαιτούν πολλά κοψίματα και γεμίσματα επιφανειών.
Η κλίση στο εμπρόσθιο τμήμα του αναβαθμού σε μία απότομη πλαγία λόφου και οι δύο κλίσεις αναβαθμού με ευρεία βάση πρέπει να έχουν αρκετό πλάτος για να διευκολύνουν τα γεωργικά μηχανήματα καλλιέργειας. Γενικά το πλάτος της κλίσης δεν πρέπει να είναι μικρότερο από 4,5m. Όσο μικρότερη είναι η κλίση, τόσο πιο εύκολη είναι η καλλιέργεια αλλά το κόστος κατασκευής είναι μεγάλο.[1]
Διαχείριση της γης με αναβαθμούς
Περιοχές με αναβαθμούς κατά μήκος της Μεσογειακής Ευρώπης καλλιεργούνται κυρίως με δημητριακά, λαχανικά, αμπέλια και ελιές. Οι ελιές, τα αμπέλια και τα δημητριακά μπορεί να βρίσκονται στον ίδιο αναβαθμό. Οι ατομικοί αναβαθμοί συνήθως καλλιεργούνται με ελιές και άλλα οπωροφόρα δένδρα. Η καλής κατασκευής επίπεδοι αναβαθμοί συχνά καλλιεργούνται με αμπέλια ή ελιές. Η πρόχειρης κατασκευής αναβαθμοί, ειδικά σε απομακρυσμένες περιοχές με αβαθή εδάφη, συχνά καλλιεργούνται με ετήσιες καλλιέργειες.
Η καλλιέργεια των αναβαθμών γινόταν χειρονακτικά ή με τη βοήθεια ζώων ή μικρών μηχανημάτων που εξυπηρετούσαν τους αγρότες κατά την περίοδο του μέσου - εικοστού αιώνα. Σήμερα πολλοί από τους παραδοσιακά κατασκευασμένους αναβαθμούς σε τύπο λωρίδας ή ατομικοί δεν καλλιεργούνται. Είναι σχεδόν αδύνατο να χρησιμοποιηθούν γεωργικά μηχανήματα σε αυτά τα εδάφη, όχι εξαιτίας της παραγωγικότητας και της ποιότητας των προϊόντων, αλλά εξαιτίας των δυσκολιών στη μηχανοποίηση της καλλιέργειας.
Σε περιοχές με σύγχρονους αναβαθμούς η καλλιέργεια είναι πλήρως μηχανοποιημένη. Σε αυτά τα εδάφη όλες οι αγροτικές εργασίες πρέπει να γίνονται κατά το δυνατόν παράλληλα προς τους αναβαθμούς, ώστε να ελαχιστοποιείται η μετακίνηση νερού και εδάφους μεταξύ των αναβαθμών και να μειώνεται η απώλεια υλικών στα αναχώματα. Η περισσότερο καταφανής επίδραση της άροσης, μετά από αρκετά έτη, είναι η αύξηση στο πλάτος της βάσης του αναβαθμού. Η καλύτερη πρακτική για την διατήρηση του σχήματος της κάθετης τομής των αναβαθμών και της μείωσης της διάβρωσης στις επιφάνειες μεταξύ των γειτονικών αναβαθμών είναι το όργωμα με περιστρεφόμενο άροτρο.
Πολλές από τις παραδοσιακές περιοχές με αναβαθμούς γύρω από τη Μεσόγειο έχουν εγκαταλειφθεί ειδικά εκείνες που καλλιεργούνται με δημητριακά και σε μερικές περιπτώσεις με ελιές και αμπέλια. Τις τελευταίες δεκαετίες, η γεωργική παραγωγή έχει συγκεντρωθεί στις πεδινές περιοχές, όπου χρησιμοποιούνται μεγάλα γεωργικά μηχανήματα και οι αποδόσεις των καλλιεργειών είναι συνήθως μεγάλες επειδή εφαρμόζεται άρδευση, λίπανση και καταπολέμηση των ασθενειών. Αυτή η ανάπτυξη στις πεδινές περιοχές είχε ως αποτέλεσμα την εγκατάλειψη των λοφωδών περιοχών με αναβαθμούς. Η αξία των παραδοσιακών αναβαθμών έχει εμφανώς μειωθεί λόγω των δυσκολιών πρόσβασης και χρήσης γεωργικών μηχανημάτων,των μειωμένων τιμών των γεωργικών προϊόντων, των μεγάλων επενδύσεων στη γεωργία στις πεδινές περιοχές, του υψηλού κόστους συντήρησής τους, της εκτεταμένης μετανάστευσης των ανθρώπων από τις αγροτικές στις αστικές περιοχές.
Η εγκατάλειψη των περιοχών με αναβαθμούς στην περιοχή της Μεσογείου μπορεί γενικά να οδηγήσει είτε σε θετικά είτε σε αρνητικά αποτελέσματα, όσο αφορά την προστασία του εδάφους. Η εγκατάλειψη της γης μπορεί να έχει θετικά αποτέλεσματα σε περιοχές όπου οι γεωμορφολογικές και οι κλιματικές συνθήκες ευνοούν την ανάπτυξη της φυσικής βλάστησης, ενώ οι πρακτικές διαχείρισης που ίσχυαν πριν ήταν καταστρεπτικές.
Εάν ο έλεγχος της διάβρωσης είναι ο κύριος σκοπός για την κατασκευή αναβαθμών, η έλλειψη συντήρησης οδηγεί σε μεγάλους ρυθμούς διάβρωσης. Θεωρείται ότι η εγκατάλειψη επικλινούς περιοχής με αναβαθμούς, καταλήγει σε μεγαλύτερους ρυθμούς διάβρωσης από το να μην είχαν κατασκευασθεί. Η αυξανομένη απορροή απομακρύνει μεγάλες ποσότητες εδάφους σε λίγα χρόνια, οι οποίες ποσότητες είχαν διατηρηθεί για αιώνες μέσα στον αναβαθμό και μεταφέρονται στις κοιλάδες υπό την μορφή πλημμυρικών αποθέσεων.
Οι αναβαθμοί και ειδικά οι παραδοσιακοί αναβαθμοί δεν μπορούν να θεωρηθούν ξεχωριστά από τους ανθρώπους και την κοινωνία. Η κατασκευή των αναβαθμών σε λωρίδες σε μεγάλες κλίσεις απαιτεί 1500 ημέρες ανά εκτάριο, ενώ η συντήρηση αυτών περίπου 50 ημέρες ανά εκτάριο ετησίως. Όπου υπάρχουν αναβαθμοί σήμερα συνδέονται με μεγάλη πυκνότητα αγροτικού πληθυσμού στο παρελθόν.
Οι αναβαθμοί που χτίζονται προσεκτικά με μεγάλες γωνιώδης πέτρες χρειάζονται μικρή συντήρηση. Οι αναβαθμοί που χτίζονται γρήγορα με κοινές αποστρογγυλεμένες πέτρες είναι ασταθής και καταρρέουν εύκολα.[1]
Μελλοντικές προοπτικές και συστάσεις
Η κατασκευή αναβαθμών είναι μια ανθρώπινη παρέμβαση σε επικλινή ημι-φυσικά τοπία,τα οποία έχουν υποστεί απώλειες, σε κάποιο βαθμό, στην καταλληλότητα και την σταθερότητά τους. Εάν οι κεκλιμένες περιοχές δεν προστατευθούν με κατάλληλα μέτρα από την διάβρωση, η συνεχής εκμετάλλευση αυτών των τοπίων θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε μεγάλη υποβάθμιση και ερημοποίηση. Το αποτελεσματικότεο μέτρο προστασίας είναι η επαρκής επανα-βλάστησή τους. Αυτή η μέθοδος, εντούτοις, δεν εξασφαλίζει πάντα ικανοποιητικές οικονομικές απολαβές στους χρήστες. Αντίθετα, η κατασκευή αναβαθμών αποδείχθηκε η πλέον αποτελεσματική δράση σε πολλές περιπτώσεις στο παρελθόν.
Η κατασκευή αναβαθμών σε επικλινείς καλλιεργούμενες περιοχές δημιουργεί ασταθή τοπία, τα οποία απαιτούν δράσεις και επενδύσεις για την διατήρηση της παραγωγικότητά τους. Κάτω από τις παρούσες κοινωνικο - οικονομικές συνθήκες αυτές οι επενδύσεις μπορεί να είναι ή και να μην είναι αποτελεσματικές για τους επενδυτές. Στην περίπτωση που τα αποτελέσματα δεν είναι ικανοποιητικά, η συντήρηση των παραδοσιακών και νέων αναβαθμών μπορεί να διακοπεί, ενώ η εκμετάλλευση συνεχίζεται με συνέπεια την έντονη υποβάθμιση και την ερημοποίηση της γης.
Κάτω από τις παρούσες καταστάσεις, ένας πρέπει να αποφασίσει σχετικά αν θα συντηρήσει ή θα κατασκευάσει αναβαθμούς βασισμένος σε σοβαρές μελέτες σκοπιμότητας. Μεταξύ των παραμέτρων και των συνθηκών που πρέπει να εξεταστούν είναι οι ακόλουθοι:
- Το εύρος της κλίσης που είναι κατάλληλο για την κατασκευή αναβαθμών.
- Ο υπάρχων κίνδυνος διάβρωσης του εδάφους.
- Τα χαρακτηριστικά του τοπίου.
- Το ελάχιστο βάθος εδάφους και η παρουσία περιοριστικών υποεπιφανειακών εδαφικών οριζόντων όπως πετροκαλσικός, υλικά μεγάλης περιεκτικότητας σε ανθρακικά άλατα, βράχος, άλλοι αδιαπέραστοι ορίζοντες.
- Η ικανότητα της γης και η καταλληλότητα του εδάφους για συγκεκριμένες χρήσεις.
- Το μέγεθος των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και των ωφελημάτων.
- Η ζημιά που προκαλείται στο τοπίο από τα γεωργικά μηχανήματα.
- Η συμβατότητα με τις υπάρχουσες πολιτικές.
- Η επίπτωση στους υδατιούς πόρους.
- Οι επιπτώσεις στις κατώτερες πεδινές περιοχές από τις διαβρώσεις και τις πλημμύρες.
- Τα κοινωνικό - οικονομικά χαρακτηριστικά και οι συνθήκες υποδομής.
- Ο αναμενόμενος δείκτης κόστους - ωφέλειας.
- Η συμφωνία και η δέσμευση των εμπλεκόμενων.
Η κατασκευή των αναβαθμών πρέπει να περιοριστεί στα δυνητικά παραγωγικά, με ήπιες κλίσεις εδάφη αποφεύγοντας την δαπανηρή εκμετάλλευση της μορφολογίας του εδάφους. Έμφαση πρέπει να δοθεί στη σταθεροποίηση των επικλινών εκτάσεων με την αύξηση της φυσικής κάλυψης και την δημιουργία βιώσιμων γεωργικών οικοσυστημάτων. Όσο αφορά τους υπάρχοντες παλαιούς αναβαθμούς που κατασκευάσθηκαν με πέτρες και λαμβάνοντας υπόψη ότι τέτοιες κατασκευές προστατεύουν πολύτιμο έδαφος, για την ανάπτυξη της φυσικής και γεωργικές βλάστησης, η συντήρηση και η προστασία των αναβαθμών πρέπει να έχει προτεραιότητα με την βοήθεια Εθνικών ή Ευρωπαϊκών ολοκληρωμένων προγραμμάτων, ιδιαιτέρα στις περιβαλλοντικά ευαίαθητες περιοχές στην ερημοποίηση. Πρόσφατα, η προστασία αναβαθμών επιδοτείται στην Ελλάδα, υποστηρίζοντας τους αγρότες για την επισκευή ή ανακατασκευή των αναβαθμών που έχουν καταρρεύσει με την προϋπόθεση ότι θα εφαρμόζονται οι κανόνες ορθές γεωργικής πρακτικής. Τέτοιες πρακτικές διαχείρισης της γης είναι η μείωση των ζώων που βοσκούν σε αειφορικό αριθμό, η μείωση των εφαρμοζόμενων λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων και ελάχιστη ή καμία άροση.[1]
Σχετικές σελίδες
Βιβλιογραφία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Σημειώσεις μαθήματος "Εφηρμοσμένης εδαφολογίας" του καθηγητή Εδαφολογίας και Γεωργικής Χημείας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Κοσμά Κων/νου. Αθήνα 2011.
