Εχθροί μελιτζάνας

Λιριόμυζα

Προσβολή φύλλου μελιτζάνας από Λιριόμυζα

Η λιριόμυζα (Liriomyza bryoniae) αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εχθρούς της μελιτζάνας. Πρόκειται για πολύ μικρές μύγες (μήκους 2mm). Οι διαχειμάζουσες (το χειμώνα) μορφές είναι νύμφες στο έδαφος και στη συνέχεια ανεβαίνουν στα ώριμα παλιά φύλλα που είναι κοντά στο έδαφος. Η νύμφωση των επόμενων γενεών γίνεται φύλλα. Το χαρακτηριστικό της προσβολής είναι οι οφιοειδής στοές πάνω στα φύλλα. Ακολούθως τα φύλλα πέφτουν λόγω της μειωμένης φωτοσυνθετικής τους δραστηριότητας. Μπορούν όμως να προκαλέσουν και έμμεση ζημιά στα φυτά, προκαλώντας πληγές πάνω στα φύλλα και δημιουργώντας πύλες εισόδου για άλλα παθογόνα (π.χ μύκητες). Ως προληπτικά μέτρα αναφέρονται η απομάκρυνση των προσβεβλημένων φύλλων, απολύμανση του εδάφους και χρήση εντομολογικών διχτυών στα παράθυρα για αποφυγή εισόδου του εντόμου σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες. Τέλος αναφέρεται ότι η άροση καταστρέφει τις διαχειμάζουσες μορφές του εντόμου, καθώς εκθέτει τις νύμφες σε αντίξοες συνθήκες περιβάλλοντος (π.χ χαμηλή θερμοκρασία χειμώνα). Με τις πρώτες εμφανίσεις των στοών στα φύλλα ή των εντόμων στις παγίδες κάνουμε εβδομαδιαίες εισαγωγές με μείγμα Dacnusa sibrica και Diglyphus isaea σε αριθμό 250 άτομα/εβδομάδα/στρέμμα ή εναλλακτικά προσθήκη μόνο του Diglyphus isaea 250 άτομα/εβδομάδα/στρέμμα.

Βρωμούσες

Δράση βρωμούσας σε φύλλο μελιτζάνας

Οι βρωμούσες (Nezara viridula), τόσο οι προνύμφες όσο και τα ακμαία άτομα προσβάλλουν τους καρπούς. Στα σημεία που τσιμπούν τους καρπούς δημιουργούνται νεκρωτικές περιοχές. Εάν οι καρποί προσβληθούν σε νεαρό στάδιο ανάπτυξης (άγουροι) τότε δεν αναπτύσσονται άλλο. Εάν πάλι προσβληθούν σε μεγαλύτερο στάδιο ανάπτυξης τότε στα σημεία προσβολής (τσιμπίματα) παρουσιάζονται διάφοροι μεταχρωματισμοί του περικαρπίου. Ακόμα οι καρποί παρουσιάζουν δυσάρεστη γεύση. Οι βρωμούσες μπορεί ακόμα να είναι φορείς άλλων προσβολών, όπως της βακτηριακής κηλίδωσης. Οι προσβολές των καρπών εκδηλώνονται κυρίως την άνοιξη, αρχές του καλοκαιριού και το φθινόπωρο. Ως προληπτικά μέτρα αναφέρονται η αποφυγή καλλιέργειας φυτών μελιτζάνας σε περιοχές, που είχε εκδηλωθεί προηγουμένως η παρουσία του εντόμου και η καταστροφή των ζιζανίων καθώς αποτελούν πιθανούς ξενιστές του εντόμου.

Τετράνυχος

Προσβολή φύλλου μελιτζάνας από τον Tetranychus urticae

Προσβολή φύλλου μελιτζάνας από τον Tetranychus turkestani

Τα δύο βασικά είδη τετράνυχων που προσβάλλουν τη μελιτζάνα είναι οι Tetranychus urticae και Tetranychus turkestani. Οι 2 αυτοί τετράνυχοι έχουν μεγάλο εύρος ξενιστών και προσβάλλουν τα περισσότερα είδη λαχανικών. Οι διαχειμάζουσες μορφές τους είναι τα γονιμοποιημένα θηλυκά άτομα πάνω στο έδαφος, σε φυτικά υπολείμματα, στις κατασκευές του θερμοκηπίου ή και σε δέντρα. Μόλις η θερμοκρασία ανέβει πάνω από τους 12^oC δραστηριοποιούνται και ωοτοκούν. Κάθε θηλυκό εναποθέτει 50-90 ωά. Η δραστηριότητα των ακαρέων παρατηρείται σε περιβάλλοντα με θερμοκρασία 10-40^oC (άριστη 26-33^oC) και σχετική υγρασία ατμόσφαιρας 30-70% (άριστη 30-55%). Η διάρκεια ζωής του ακαρέου είναι 7-30 ημέρες. Οι αποικίες σχηματίζονται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων, όπου δημιουργούνται ελαφρά σταχτιές κηλίδες. Οι προσβεβλημένοι νεαροί καρποί δεν αναπτύσσονται κανονικά και είναι μη εμπορεύσιμοι. Τα άνθη και οι νεαρές βλαστήσεις δεν προσβάλλονται συνήθως. Στις περιπτώσεις όμως που αναπτυχθούν μεγάλοι πληθυσμοί τότε μπορεί να προκαλέσουν κακή ανάπτυξη των φυτών, παραμόρφωση των φύλλων και πρόωρη ωρίμανση των καρπών. Ως προληπτικά μέτρα αναφέρονται η χρησιμοποίηση υγιών φυταρίων κατά τη μεταφύτευση, η χρήση κίτρινων κολλητικών παγίδων, η αφαίρεση των προσβεβλημένων βλαστών (σε μικρή προσβολή). Ακόμα το βαθύ όργωμα πριν την έναρξη της καλλιέργειας καταστρέφει τις διαχειμάζουσες μορφές των τετρανύχων καθώς τις παραχώνει σε μεγαλύτερο βάθος, η αύξηση της απόστασης μεταξύ των φυτών για καλύτερο αερισμό, η καταστροφή των ζιζανίων γύρω από την καλλιέργεια και ο συχνός έλεγχος της καλλιέργειας στα σημεία που εντοπίζονται οι προσβολές.

Δορυφόρος

Δράση δορυφόρου σε φύλλο μελιτζάνας

Ο δορυφόρος (Leptinotarsa decemlineata) αποτελεί εκτός από την πατάτα και τον σημαντικότερο εχθρό της μελιτζάνας. Οι νεαρές προνύμφες τρέφονται με το φύλλωμα. Τα ενήλικα άτομα φτάνουν σε μήκος 1cm και πορτοκαλί χρωματισμό με καστανές επιμήκεις ραβδώσεις. Διαχειμάζει με τη τέλεια μορφή του στο έδαφος. Την άνοιξη με την άνοδο της θερμοκρασίας βγαίνουν από το έδαφος και σχηματίζουν τις νέες γενεές. Οι νεαρές προνύμφες τρέφονται με το φύλλωμα, ενώ η δραστηριότητα του εντόμου εντοπίζεται μέχρι το φθινόπωρο, όπου σχηματίζει αρκετές ωοτοκίες σε ομάδες, στο κάτω μέρος των φύλλων. Για την καταπολέμηση του εντόμου χρησιμοποιείται στο σκεύασμα Novidor, που περιέχει συγκεκριμένη φυλή του Bacillus thurigiensis και Rotena, όπου χρήση τους επιτρέπεται και στη βιολογική γεωργία.

Αφίδες

Στις υπαίθριες καλλιέργειες, οι προσβολές ξεκινούν από τον Μάϊο με τα πτερωτά άτομα του εντόμου. Τα έντομα αναπτύσσουν πολύ γρήγορα μεγάλους πληθυσμούς στην κάτω επιφάνεια κυρίως των φύλλων, όπου μυζούν τους χυμούς και προκαλούν συστροφή των φύλλων. Στη συνέχεια τα φύλλα ξεραίνονται. Η έμμεση ζημιά που προκαλούν είναι η μετάδοση κάποιων ιώσεων και η ανάπτυξη της καπνιάς πάνω στα μελιτώδη εκκρίματα που εκκρίνουν τα έντομα στα φύλλα. Το κύριο πρόβλημα που δημιουργεί η καπνιά στα φύλλα είναι η μείωση της φωτοσυνθετικής τους δραστηριότητας. Ως προληπτικά μέτρα αναφέρονται η χρησιμοποίηση υγιών φυταρίων κατά τη μεταφύτευση, η χρήση κίτρινων κολλητικών παγίδων, η αφαίρεση των προσβεβλημένων βλαστών (σε μικρή προσβολή). Για το βιολογικό έλεγχο των εντόμων εισάγουμε στην καλλιέργεια τα Aphidius ervi (σκεύασμα ERVIPAR) και Aphelinus abdominalis (σκεύασμα APHILIN). Σε έντονες προσβολές μπορεί ακόμα να γίνει η εισαγωγή του Aphidoletes aphidimyza (σκεύασμα APHIDEND).

Αλευρώδης

Δράση αλευρώδους σε φύλλο μελιτζάνας

Το μικροσκοπικό αυτό έντομο (Trialeurodes vaporariorum) αναπτύσσεται και πολλαπλασιάζεται πολύ γρήγορα σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας. Η παραγωγή μειώνεται αισθητά, είτε με την απευθείας απομύζηση των θρεπτικών χυμών, είτε με τη μείωση της φωτοσυνθετικής ικανότητας των φύλλων εξαιτίας της καπνιάς που σχηματίζεται στο μελίτωμα που εκκρίνεται, που αν είναι επί των καρπών, υποβαθμίζονται. Γεννά τα αυγά του στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Οι προνύμφες όλων των σταδίων και τα ακμαία, τρέφονται με μύζηση. Η καταπολέμηση του είναι δύσκολη, και γίνεται είτε με χημικά μέσα, είτε με βιολογική μέθοδο ή με τη χρήση κολλητικών παγίδων. Από τα χημικά σκευάσματα, τα Actelic, Decis, Cymbush, Permethrine έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία. Πολύ αποτελεσματικά εμφανίζονται τα νέα εντομοκτόνα Juvenoides, τα οποία μόνα τους ή σε μίγμα με πυρεθρινοειδή δίνουν εξαιρετικά αποτελέσματα. Καλό είναι να γίνεται εναλλαγή των χρησιμοποιούμενων εντομοκτόνων και να προτιμώνται οι νεφελοψεκασμοί έναντι των ψεκασμών διαβροχής. Για την βιολογική καταπολέμηση, χρησιμοποιούνται το εντομοφάγο παράσιτο Encarsia formosa που εισάγεται στη φυτεία σαν νύμφη, το Solenopsis invieta και ο εντομοφάγος μύκητας Verticillium lecanii. Σε αρκετές χώρες, όπως και στην Ελλάδα, για την καταπολέμηση του αλευρώδη, χρησιμοποιούνται και ειδικές παγίδες κίτρινου χρώματος με κολλώδη ουσία για την συλλογή των τέλειων εντόμων, που όπως έχει παρατηρηθεί αρέσκονται στο κίτρινο χρώμα.

Θρίπες

Προσβολή φύλλων μελιτζάνας από τον Θρίπα του καπνού

Προσβολή καρπού μελιτζάνας από τον Θρίπα του καπνού

Ο θρίπας του καπνού (Thrips tabaci) και ο θρίπας της Καλιφόρνιας (Frankliniella occidentalis) αποτελούν από τους σημαντικότερους εχθρούς της μελιτζάνας. Υποβαθμίζουν αρκετά την παραγωγή των φυτών και αποτελούν φορείς του ιού του κηλιδωτού μαρασμού της πιπεριάς. Τα τέλεια άτομα του εντόμου αφήνουν τα αυγά τους πάνω σε όλα τα μαλακά μέρη του υπέργειου τμήματος (πέταλα ανθέων, φύλλα, τρυφερούς βλαστούς), ενώ οι προνύμφες παραμένουν ακίνητες και μυζούν τους χυμούς του φυτού. Τα τέλεια πάλι άτομα μυζούν χυμούς από τα φύλλα και τα άνθη. Στα φύλλα στα σημεία προσβολής δημιουργούν μια γκρίζα κηλίδα. Σε έντονες προσβολές μπορούν να προσβληθούν ακόμα και οι καρποί. Ως προληπτικά μέτρα αναφέρονται.

• H καθαριότητα εντός του χώρου του θερμοκηπίου.

• Η κάλυψη του εδάφους του θερμοκηπίου με πλαστικό φύλλο για περιορισμό της εξόδου των νυμφών από έδαφος και προσβολής των φυτών της καλλιέργειας.

• Η απολύμανση του εδάφους του θερμοκηπίου με ατμό.

• Η καταστροφή των υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας και των ζιζανίων (πιθανών ξενιστών).

Έντομα εδάφους

Τα έντομα εδάφους που προσβάλλουν κατά πολύ την μελιτζάνα είναι οι αγρότιδες, τα σιδηροσκούληκα και ο προσάγγουρας. Τα 3 αυτά έντομα εδάφους μπορεί να προσβάλλουν τα φυτά μελιτζάνας κυρίως όταν η καλλιέργεια γίνεται σε ελαφρά εδάφη και πλούσια σε οργανική ουσία και υγρασία. Συνήθως τρώνε τους σπόρους στο φύτρωμα, τρώνε στο εσωτερικό της κεντρικής ρίζας και κόβουν τα στελέχη από τη βάση τους. Γενικά τα προσβεβλημένα φυτά αποσπώνται από το έδαφος αρκετά εύκολα. Ως προληπτικά μέτρα αναφέρονται η κατεργασία του εδάφους κατά τη χειμερινή περίοδο, όπου παραμένει κενό το χωράφι από καλλιέργεια, για καταστροφή των διαχεμάζουσων μορφών του εντόμου. Με το βαθύ όργωμα οι διαχειμάζουσες μορφές, που βρίσκονται σε βαθύτερα στρώματα μέσα στο έδαφος, έρχονται στην επιφάνεια του εδάφους και εκτίθενται σε αντίξοες καιρικές συνθήκες και στους θηρευτές τους.

Νηματώδεις

Προσβολή ριζικού συστήματος μελιτζάνας από Νηματώδεις

Οι νηματώδεις είναι μικροσκοπικοί σκώληκες με μήκος 0,15cm, που βρίσκονται στο έδαφος και στη συνέχεια εισέρχονται μέσα στις ρίζες. Τα θηλυκά άτομα δημιουργούν όγκους πάνω στις ρίζες μέσα στους οποίους σχηματίζουν τις ωοτοκίες τους. Ο βιολογικός κύκλος τους κρατάει 15-21 ημέρες ανάλογα με τις συνθήκες. Ιδανικές συνθήκες ανάπτυξης είναι θερμοκρασία εδάφους 25-28ºC και υψηλή εδαφική υγρασία. Τα ελαφρά εδάφη διευκολύνουν τη μετακίνηση των νηματωδών και τη μετάδοση της προσβολής σε περισσότερα φυτά της καλλιέργειας. Το κύριο σύμπτωμα της προσβολής των φυτών είναι ο μαρασμός τους λόγω μη κανονικής δραστηριότητας των ριζών. Ως προληπτικά μέτρα αναφέρονται η χρησιμοποίηση υγιών φυταρίων κατά τη μεταφύτευση, οι καλλιεργητικές φροντίδες των φυτών να γίνονται πρώτα στα υγιή χωράφια και στη συνέχεια στα προσβεβλημένα για αποφυγή νέας μόλυνσης. Η αμειψισπορά με φυτά που ανήκουν στην οικογένεια των κραμβοειδών λαχανικών (λάχανο, κουνουπίδι,κ.ά) ή στα βολβώδη λαχανικά (κρεμμύδι, σκόρδο, πράσο). Η καλλιέργεια με κατηφέ έχει δείξει ότι μειώνει αρκετά το πληθυσμό των νηματωδών. Τέλος 2-3 οργώματα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού (όπου δεν υπάρχει καμία καλλιέργεια στο χωράφι) ή η πλημμύρα του χωραφιού κατά τη διάρκεια του χειμώνα περιορίζουν αρκετά τον αριθμό των διαχειμάζουσων μορφών των νηματωδών.