Ποικιλίες αραβόσιτου

Οι διάφορες ποικιλίες του αραβοσίτου ταξινομούνται σε επτά ομάδες ή τύπους που μπορούν να αλληλοδιασταυρώνονται. Οι ομάδες αυτές διακρίνονται κυρίως με βάση μορφολογικά χαρακτηριστικά του καρπού, τη δομή του ενδοσπερμίου και τις φυσικοχημικές του ιδιότητες. Οι διαφορές αυτές οφείλονται σε ένα ζεύγος κληρονομικών παραγόντων. Παλαιότερα ο Sturtevant θεώρησε τις ομάδες αυτές ως χωριστά υποείδη και γι' αυτόν ακριβώς το λόγο φέρουν λατινικές ονομασίες.

Οι περισσότερες από τις καλλιεργούμενες ποικιλίες ανήκουν στις ομάδες του οδοντοειδούς και του σκληρόκοκκου αραβοσίτου. Οι ποικιλίες του οδοντοειδοΰς αραβοσίτου είναι οι περισσότερο παραγωγικές όταν οι συνθήκες καλλιέργειας είναι ευνοϊκές. Αντίθετα, οι ποικιλίες του σκληρόκοκκου αραβοσίτου προσαρμόζονται καλύτερα σε δυσμενείς συνθήκες περιβάλλοντος (χαμηλές θερμοκρασίες, ξηρασία, χαμηλή γονιμότητα εδαφών).

Zea mays indentata

Οδοντοειδής αραβόσιτος-dent ή horse-tooth corn: Χαρακτηριστικό του καρπού του οδοντοειδούς αραβοσίτου είναι η συσσώρευση του υαλώδους ενδοσπερμίου στις παρειές και ο περιορισμός του αλευρώδους στο κέντρο και την κορυφή του καρπού. Κατά την ωρίμανση του καρπού σχηματίζεται κοιλότητα στην κορυφή του, η οποία σε συνδυασμό με την επιμήκη και πλατυσμένη μορφή του, δίνει στον καρπό μία μορφή σαν του δοντιού. Η κοιλότητα αυτή οφείλεται στην ταχύτερη αφυδάτωση του αλευρώδους ενδοσπερμίου της κορυφής σε σύγκριση με το υαλώδες των παρειών, πράγμα που προκαλεί τη συρρίκνωση του ενδοσπερμίου στην κορυφή με κατεύθυνση προς το εσωτερικό του καρπού.

Στην ομάδα αυτή ανήκουν τα παραγωγικά υβρίδια που καλλιεργούνται κατά μεγάλο ποσοστό στις Η.Π.Α., το βόρειο Μεξικό και έχουν τελευταία εξαπλωθεί και σε άλλες περιοχές του κόσμου. Τα φυτά αναπτύσσονται πολύ και φθάνουν συνήθως σε ύψος 2,4-3,6m. Για τον λόγο αυτό, τα υβρίδια αυτής της ομάδας χρησιμοποιούνται και για την παραγωγή βιομάζας για ενσίρωση. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι παράγουν 40% περισσότερη χλωρή μάζα σε σύγκριση με τον σκληρόκοκκο αραβόσιτο. Τα φυτά συνήθως δεν αδελφώνουν ούτε σε αραιές σπορές και φέρουν μόνο έναν σπάδικα.

Zea mays indurata

Σκληρόκοκκος αραβόσιτος-flint corn: Οι καρποί στην ομάδα αυτή έχουν σχήμα που πλησιάζει το σφαιρικό ή ωοειδές και δεν σχηματίζουν κοιλότητα στην κορυφή τους. Αυτό οφείλεται στο ότι το αλευρώδες άμυλο αποτελεί ένα μικρό μόνο κλάσμα του αμύλου του ενδοσπερμίου, είναι περιορισμένο στο εσωτερικό του καρπού και περιβάλλεται συνήθως από ένα παχύ στρώμα υαλώδους αμύλου το οποίο δεν συρρικνώνεται και προσδίδει στον καρπό τη σκληρή του υφή. Το ύψος των φυτών κυμαίνεται μεταξύ 1,2-2,7m και σε μικρές πυκνότητες φυτείας υπάρχει μία τάση αδελφώματος. Επίσης υπάρχει και μία τάση παραγωγής και δεύτερου σπάδικα σε κάθε φυτό. Οι σπάδικες είναι κυλινδρικοί με σχέση μήκους/διάμετρο πολύ μεγαλύτερη από την ανάλογη του οδοντοειδούς αραβοσίτου. Σε σύγκριση με τον οδοντοειδή αραβόσιτο, τα φυτά του σκληρόκοκκου αναπτύσσονται και ωριμάζουν ταχύτερα.

Η ομάδα αυτή κυριαρχούσε και είναι ακόμα διαδεδομένη στην Ευρώπη, Ασία και κεντρική και νότια Αμερική. Επίσης ήταν πολύ διαδεδομένη στην Ελλάδα πριν από την εισαγωγή των αμερικανικών υβριδίων.

Zea mays amylacea

Αμυλώδης αραβόσιτος-soft ή floury corn: Το ενδοσπέρμιο των καρπών είναι σχεδόν αποκλειστικά αλευρώδες. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει ένα πολύ λεπτό στρώμα υαλώδους ενδοσπερμίου στις παρειές, οπότε είναι πιθανό να σχηματίζεται κοιλότητα στην κορυφή. Το σχήμα και γενικά η όψη του καρπού είναι παρόμοια με εκείνη του σκληρόκοκκου αραβοσίτου, υπάρχει όμως μεγάλη παραλλακτικότητα στο μέγεθος και το χρώμα των καρπών μεταξύ των ποικιλιών. Οι σπάδικες έχουν μορφή ανάλογη με εκείνη του οδοντοειδούς αραβοσίτου, αλλά είναι συνήθως βραχύτεροι.

Στην ομάδα αυτή ανήκουν μερικοί από τους παλαιότερους τύπους του καλλιεργούμενου αραβοσίτου. Σήμερα καλλιεργείται συστηματικά σε περιορισμένο ποσοστό στη νότια Αμερική και νότια Αφρική. Στην Ελλάδα καλλιεργούνταν παλαιότερα σε μικρή κλίμακα η "αφρόροκα" που ανήκε στην ομάδα αυτή.

Zea mays everta

Μικρόκοκκος αραβόσιτος-pop corn: Το ενδοσπέρμιο των καρπών είναι σχεδόν αποκλειστικά υαλώδες. Σπανίως υπάρχει περιορισμένο στρώμα αλευρώδους ενδοσπερμίου κοντά στο έμβρυο. Ο καρπός είναι μικρού μεγέθους (ο μικρότερος από όλες τις άλλες ομάδες), οξυκατάληκτος (rice type) ή σφαιρικός (pearl type). Το κύριο χαρακτηρκττικό της ομάδας είναι η ιδιότητα που έχουν οι καρποί να εκρήγνυνται όταν θερμαίνονται και να αποδίδουν μία λευκή μάζα με όγκο μέχρι και 30πλάσιο του αρχικού. Η ιδιότητα αυτή οφείλεται στην πίεση που εξασκείται μέσα στον καρπό μετά τη θέρμανση από τους εγκλωβισμένους μέσα στο υαλώδες ενδοσπέρμιο υδρατμούς. Είναι φανερό επομένως ότι ο τελικός όγκος είναι συνάρτηση της υγρασίας των καρπών. Θεωρείται ότι ο μεγαλύτερος τελικός όγκος επιτυγχάνεται με υγρασία γύρω στο 14%.

Οι καλλιεργούμενες ποικιλίες της ομάδας αυτής φθάνουν συνήθως σε τελικό ύψος μεταξύ 1,5-2,1m. Χαρακτηρίζονται από τάση παραγωγής πολλών σπαδίκων ανά φυτό. Οι σπάδικες είναι μικρού μεγέθους, με μήκος που κυμαίνεται από 2,5-20cm (συνήθως 10-15cm) και σχήμα συνήθως κυλινδρικό. Οι καρποί είναι πυκνά τοποθετημένοι στον άξονα του σπάδικα. Ο μικρόκοκκος αραβόσιτος καλλιεργείται στην αμερικανική Ηπειρο και αλλού και χρησιμοποιείται για ανθρώπινη κατανάλωση.

Zea mays saccharata

Ζαχαρώδης ή γλυκός αραβόσιτος-sweet corn: Tο ενδοσπέρμιο των καρπών είναι ημιδιαφανές, υαλώδους δομής και χαρακτηρίζεται από μεγάλη αναλογία διαλυτών ζαχάρων (δεξτρίνες) προς άμυλο. Κατά τους Νeuffer et al (1968) η ομάδα αυτή διαφέρει από τον οδοντοειδή αραβόσιτο μόνο κατά έναν επικαλυπτόμενο γόνο ο οποίος παρεμποδίζει τη μετατροπή της ζαχαρόζης σε άμυλο. Κατά την ωρίμανση, το ενδοσπέρμιο αφυδατώνεται έντονα με αποτέλεσμα ο καρπός να έχει επιφάνεια ρυτιδωμένη. Επειδή οι καρποί χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για ανθρώπινη κατανάλωση λόγω της γλυκειάς τους γεύσης, η συγκομιδή πραγματοποιείται πριν από τη φυσιολογική ωρίμανση, όταν οι καρποί δεν έχουν ακόμη συρρικνωθεί.

Τα φυτά φθάνουν σε ύψος 1,5-2,5m και έχουν μεγάλη τάση να αδελφώνουν. Επίσης, δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο η παραγωγή περισσοτέρων του ενός σπαδίκων ανά φυτό.

Η ομάδα αυτή καλλιεργείται κατά κύριο λόγο στις Η.Π.Α.

Zea mays ceratina

Κηρώδης αραβόσιτος-waxy corn: Το ενδοσπέρμιο έχει κηρώδη υφή και αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από αμυλοπηκτίνη. Για τον λόγο αυτό, το ενδοσπέρμιο χρωματίζεται ερυθροϊώδες (αντί του συνηθισμένου κυανού χρώματος), όταν προστίθεται διάλυμα ιωδιούχου καλίου. Λόγω του υψηλού μοριακού της βάρους και της δομής του μορίου της η αμυλοπηκτίνη χρησιμοποιείται στη βιομηχανία για την παραγωγή κολλητικών ουσιών, αλλά και για εδώδιμη χρήση ως υποκατάστατο της ταπιόκα.

Η ομάδα αυτή προέρχεται από την ανατολική Ασία, αλλά σήμερα καλλιεργείται και στις Η.Π.Α.

Zea mays tunicata

Επενδεδυμένος αραβόσιτος-por corn: Στην ομάδα αυτή τα λέπυρα δεν παραμένουν ατροφικά αλλά αναπτύσσονται και περιβάλλουν τους καρπούς οι οποίοι δεν διαφέρουν μορφολογικά από εκείνους των άλλων ομάδων. Ο σπάδικας εξακολουθεί να περιβάλλεται από βράκτεια και ο άξονας του είναι περισσότερο εύθραυστος σε σύγκριση με τις άλλες ομάδες. Η φόβη είναι πυκνή και μπορεί να φέρει και καρπούς. Τα φυτά αναπτύσσουν μεγάλη φυλλική επιφάνεια και αδελφώνουν έντονα.

Φυτά της ομάδας αυτής σπάνια καλλιεργούνται συστηματικά. Κυρίως καλλιεργούνται ως κτηνοτροφικά φυτά για χλωρή μάζα.

Zea mays Άρης

Είναι απλό υβρίδιο μεγάλου βιολογικού κύκλου με δείκτη FAO 700 (135 ημερών περίπου). Εκτός της μεγάλης απόδοσης του 1.250 κιλά/στρ. μέση στρεμματική απόδοση) παρουσιάζει καλή προσαρμοστικότητα στις εδαφικές και κλιματικές συνθήκες της χώρας μας, γρήγορη απώλεια υγρασίας του σπόρου , ώστε να μπορεί να συγκομισθεί νωρίς, πολλές φορές χωρίς να χρειάζεται ξήρανση ο σπόρος. Είναι υβρίδιο που μπορεί να καλλιεργηθεί και σε μέτριας γονιμότητας εδάφη και να έχει σημαντική απόδοση. Πυκνότητα σποράς 7.500 φυτά/στρ.

Zea mays Δίας

Απλό υβρίδιο μεγάλου βιολογικού κύκλου με δείκτη FAO περίπου 750 (140 ημερών). Είναι αποδοτικότερο του ΑΡΗ με μέση στρεμματική απόδοση 1.350 κιλά. Είναι όμως απαιτητικό και προτείνεται για καλλιέργεια σε γονιμότερα εδάφη και με άφθονο νερό άρδευσης. Δεν θέλει μεγάλες πυκνότητες σποράς, όχι άνω των 7.000 φυτών/στρ.

Zea mays Ανθίππη

Απλό υβρίδιο μικρού βιολογικού κύκλου με δείκτη FAO 500 (115 ημερών). Κατάλληλο για όψιμες σπορές ή για επίσπορη καλλιέργεια. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε εδάφη μέτριας γονιμότητας. Αντέχει περισσότερο στην ξηρασία από τ' άλλα υβρίδια. Έχει μέση στρεμματική απόδοση 1.000 κιλά/στρ. Σπέρνεται σε μεγάλες πυκνότητες (8.000-8.500 φυτά/στρ.).

Zea mays Constanza

Υβρίδιο καλαμποκιού με πολύ υψηλό δυναμικό παραγωγής, ακόμη και κάτω από δύσκολες συνθήκες. Έχει δείκτη FAO 665 και κύκλο φυσιολογικής ωρίμανσης 125 ημέρες. Το υβρίδιο αυτό είναι κατάλληλο και για ενσίρωση. Αναφέρεται ότι έχει εξαιρετικά καλή πρώτη ανάπτυξη, παραμένει πράσινο κατά την συγκομιδή και παρουσιάζει πολύ καλή ταχύτητα αποξήρανσης, με αποτέλεσμα να μαζεύεται σχεδόν ξερό. Οι ρόκες του είναι μεγάλες με σπόρους πορτοκάλι χρώματος, μεγάλου ειδικού βάρους και υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη. Είναι πολύ ανθεκτικό στις ασθένειες του φυλλλώματος και του στελέχους, στην πυραλίδα και ακόμα στο πλάγιασμα. Η συνιστώμενη πυκνότητα φυτών ανά στρέμμα είναι 7.000 για παραγωγή καρπού και 8.000 για παραγωγή ενσιρώματος.

Zea mays Eleonora

Νέο υβρίδιο με δείκτη FAO 700 και ημέρες για φυσιολογική ωρίμανση 130 ημέρες. Υβρίδιο πολύ παραγωγικό τόσο για παραγωγή καρπού όσο και για ενσίρωση. Φυτό με μεγάλη βλαστική ανάπτυξη, μεγάλο ύψος και καλή τοποθέτηση της ρόκας. Ισχυρά στελέχη και ριζικό σύστημα που συντελούν σε μια άριστη, όπως αναφέρεται, εμφάνιση του φυτού. Ρόκα κυλινδρική μεγάλου μεγέθους, που δεν γονιμοποιείται μέχρι την κορυφή, χωρίς αυτό να επηρεάζει τις αποδόσεις. Ο σπόρος χαρακτηρίζεται από υψηλό ειδικό βάρος και ενδείκνυται για την παραγωγή ζωοτροφών για βοοειδή και χοίρους. Υβρίδιο που παραμένει έντονα πράσινο μέχρι την συγκομιδή. Εμφανίζει ικανοποιητική αντοχή στη δεύτερη γενεά της πυραλίδας και στις ιώσεις. Το παραγόμενο ενσίρωμα είναι καλής ποιότητας, με πολύ καλή αναλογία ρόκας/βλαστού, αυξημένο ενεργειακό περιεχόμενο και άριστη, όπως αναφέρεται, ικανότητα δράσης μέσα στο σιλό.

Zea mays Dona

Απλό, όψιμο υβρίδιο καλαμποκιού, που μπορεί να συνδυαστεί με τα υβρίδια Lorena και Comaro. Ο δείκτης FAO είναι 730 ημέρες και ο κύκλος φυσιολογικής ωρίμανσης 136 ημέρες. Το φυτό είναι πολύ ισχυρό, με πλουσιότατο φύλλωμα που παραμένει πράσινο μέχρι την συγκομιδή και διευκολύνει τον αλωνισμό. Η ρόκα είναι πολύ μεγάλη και καλά τοποθετημένη στο στέλεχος. Οι σπόροι έχουν μεγάλο ειδικό βάρος και έντονο πορτοκαλί χρώμα. Η πυκνότητα σποράς είναι 5.500-6.000 φυτά ανά στρέμμα και οι αποδόσεις φτάνουν τα 1.800-2.000 κιλά/στρ. Αναφέρεται ως το ποιο παραγωγικό υβρίδιο καλαμποκιού που έχει δοκιμαστεί μέχρι σήμερα.

Zea mays Prisma

Απλό υβρίδιο με σταθερά υψηλές αποδώσεις. Έχει δείκτη FAO 700 και κύκλο φυσιολογικής ωρίμανσης 130 ημέρες. Καλλιεργείται με επιτυχία στην Αμερική και σε άλλες Ευρωπαικές χώρες, όπως Ιταλία και Ισπανία. Στην Ελλάδα καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά το 1990 και μέσα σε λίγα συμπεριλήφθηκε μεταξύ των πρώτων επιλογών για τον Έλληνα παραγωγό. Συγκεκριμένα το υβρίδιο αυτό αναφέρεται ότι έδειξε άριστη προσαρμοστικότητα σε όλους τους τύπους εδαφών και σε όλες τις κλιματολογικές συνθήκες από το τρίγωνο Ορεστιάδας μέχρι τον Πύργο Ηλείας. Το φυτό είναι ορθόφυλλο, χαρακτηριστικό που διευκολύνει την πυκνή σπορά. Το στέλεχος παραμένει πράσινο και υγρό μέχρι την συγκομιδή, γι' αυτό και δεν πλαγιάζει. Οι ρόκες είναι κοντές και χοντρές με λεπτό κότσαλο και βαθύ τριγωνικό σπυρί με υψηλό ειδικό βάρος. Έχει δείξει άριστη, όπως αναφέρεται, φυτρωτική ικανότητα, ομοιομορφία ανάπτυξης, αντοχή στην ξηρασία και στο πλάγιασμα. Συνιστάται να σπέρνεται σε πληθυσμούς 7.500-8.500 φυτά/στρ.

Zea mays Pitt

Απλό υβρίδιο καλαμποκιού πρώιμης σποράς, με σταθερές και μεγάλες αποδόσεις. Έχει δείκτη FAO 700 και κύκλο φυσιολογικής ωρίμανσης 135 ημέρες. Το φυτό είναι υψηλό και εύρωστο, με ισχυρό στέλεχος και ριζικό σύστημα. Παρουσιάζει άριστο, όπως αναφέρεται, φύτρωμα και γρήγορη ανάπτυξη ακόμα και και κάτω από αντίξοες εδαφικές και καιρικές συνθήκες. Κάνει καλή ρόκα, η οποία γονιμοποιείται πλήρως και χάνει πολύ γρήγορα υγρασία κατά τα τελευταία στάδια ωρίμανσης, με αποτέλεσμα να πρωιμίζει η συγκομιδή. Αναφέρεται ότι προσαρμόζεται με την ίδια πάντοτε επιτυχία σε όλους τους τύπους εδαφών και εκμεταλλεύεται άριστα την πλούσια αζωτούχο λίπανση. Είναι πολύ ανθεκτικό στο πλάγιασμα, στην ξηρασία και στον καύσωνα. Η πυκνότητα σποράς είναι 6.500-7.0000 φυτά/στρ. και 8.000 φυτά/στρ. για ενσίρωση.

Zea mays Cecilia

Υβρίδιο καλαμποκιού με δείκτη FAO 500 και ημέρες για φυσιολογική ωρίμανση 118. Αναφέρεται ως υβρίδιο εξαιρετικής πρώτης ανάπτυξης, ιδανικό για πρώιμη ωρίμανση και αλώνισμα. Δίνει, όπως αναφέρεται, άριστες αποδώσεις ακόμα και σε όψιμες σπορές. Υβρίδιο ανθεκτικό στην έλλειψη νερού, στα αλατούχα εδάφη, στο πλάγιασμα και στην πυραλίδα. Οι ρόκες είναι μεγάλες με σπόρους πολύ βαθείς, μεγάλου ειδικού βάρους. Δε χρειάζεται να περάσει ξηραντήριο λόγω του μικρού βιολογικού κύκλου και της ταχύτατης απώλειας υγρασίας του σπόρου. Πολύ υψηλό δυναμικό παραγωγής. Συνιστώμενη πυκνότητα πληθυσμού 7.500-8.000 φυτά/στρ.

Zea mays DK 743

Πολύ παραγωγικό υβρίδιο με εύρωστα υγιή φυτά, δείκτη FAO 700 και κύκλο φυσιολογικής ωρίμανσης 135 ημερών. Είναι κατάλληλο για σπόρο και για ενσίρωση το οποίο παραμένει πράσινο στη συγκομιδή (stay green). Δεν πλαγιάζει, αντέχει στο κρύο και τις ασθένειες. Δίνει σπόρο άριστης ποιότητας με τέλεια, όπως αναφέρεται, γονιμοποίηση και γρήγορη αποξήρανση (έντονο dry down).

Zea mays DK 626

Πολύ παραγωγικό υβρίδιο με άριστη, όπως αναφέρεται, ποιότητα σπόρου, δείκτη FAO 600 και κύκλο φυσιολογικής ωρίμανσης 125 ημερών. Είναι ανθεκτικό στο κρύο, πλάγιασμα και ασθένειες. Αντέχει στην ξηρασία και αναφέρεται ότι έχει άριστη γονιμοποίηση. Έχει χαμηλή υγρασία κατά τον αλωνισμό, έντονο dry down.

Zea mays DK 512

Πολύ παραγωγικό, πρώιμο υβρίδιο, κατάλληλο και για επίσπορο με δείκτη FAO 500 και κύκλο φυσιολογικής ωρίμανσης 115 ημερών. Φυτό υγιές με αντοχή στο πλάγιασμα και τις ασθένειες. Αλωνίζεται μέσα στο Σεπτέμβριο με 13% υγρασία. Αναφέρεται ότι έχει άριστη ποιότητα σπόρου και τέλεια γονιμοποίηση. Υβρίδιο που ανταποκρίνεται σε όλες τις συνθήκες και όλους τους τύπους εδαφών.

Zea mays Bianca

Απλό υβρίδιο, κατάλληλο για όλες τις περιοχές, για παραγωγή σπόρου και ενσίρωση. Έχει δείκτη FAO 670 και κύκλο φυσιολογικής ωρίμανσης 128 ημέρες. Το υβρίδιο αυτό χαρακτηρίζεται από άριστη, όπως αναφέρεται, συμπεριφορά σε ευνοϊκές και σε δυσμενείς συνθήκες, πολύ καλό φύτρωμα , πάρα πολύ καλή πρώτη ανάπτυξη και μεγάλη αντοχή στις ασθένειες φυλλώματος και στελέχους. Το φυτό είναι υψηλό, με καλή τοποθέτηση της ρόκας και άφθονο φύλλωμα που παραμένει πράσινο μέχρι τη συγκομιδή. Η ρόκα είναι μεγάλη με 18-20 σειρές σπόρους, οι οποίοι είναι βαθιοί, οδοντωτοί, κίτρινου χρώματος. Η πυκνότητα σποράς είναι μέχρι 7.000 φυτά/στρ. και οι αποδόσεις ξεπερνούν τα 1.350 κιλά/στρ.

Zea mays Lorena

Απλό υβρίδιο, με άριστη, όπως αναφέρεται, συμπεριφορά και προσαρμοστικότητα, τόσο σε ευνοϊκές, όσο και σε δυσμενείς εδαφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες. Έχει δείκτη FAO 710 και κύκλο φυσιολογικής ωρίμανσης 131 ημέρες. Το φυτό είναι πολύ υψηλό, με καλή τοποθέτηση της ρόκας, σπόρο κίτρινο οδοντωτό, πολύ ισχυρό στέλεχος και ριζικό σύστημα, χάρη στο οποίο δεν πλαγιάζει, ακόμη και με πολύ ισχυρό άνεμο. Το Lorena έχει πολύ καλό φύτρωμα και είναι ανθεκτικό στις ασθένειες φυλλώματος και στελέχους. Η πυκνότητα σποράς είναι 6.500-7.000 φυτ./στρ. (για καρπό) και 8.000 φυτά/στρ. (για ενσίρωση). Συνήθως αποδόσεις 1.350-1.750 κιλά/στρ.

,