Σπορά αραβόσιτου

Μέθοδοι σποράς

Για τη σπορά του αραβοσίτου χρησιμοποιούνται ειδικές σπαρτικές μηχανές («βάμβακος και αραβοσίτου»). Συνήθως ο ρυθμιστικός μηχανισμός διανομής του σπόρου στη σπαρτική του αραβοσίτου είναι ένας οδοντωτός δίσκος στις εγκοπές του οποίου εγκλωβίζεται ο σπόρος. Ο δίσκος περιστρέφεται με ταχύτητα ανάλογη της κίνησης της σπαρτικής και ο σπόρος απελευθερώνεται όταν η εγκοπή που τον συγκρατεί φθάσει επάνω από το διάκενο του σωλήνα σποράς. Μετά την τοποθέτηση του σπόρου στο βάθος του αυλακιού ακολουθεί η κάλυψή του με χώμα και η συμπίεση του χώματος επάνω στον σπόρο με τη βοήθεια ενός τροχού που βρίσκεται πίσω από τον σωλήνα σποράς. Οι σύγχρονες σπαρτικές έχουν τη δυνατότητα ταυτόχρονης εφαρμογής του λιπάσματος στο αυλάκι σποράς ή παραπλεύρως. Για να επιτευχθεί η επιθυμητή πυκνότητα σποράς θα πρέπει:

• Ο σπόρος να έχει ομοιόμορφο μέγεθος.
• Να επιλεγεί ο καταλληλότερος για το μέγεθος του σπόρου δίσκος σπαρτικής.
• Η ταχύτητα κίνησης της σπαρτικής να μην είναι μεγάλη.

Παράλληλα με τον κλασικό ρυθμιστικό μηχανισμό του οδοντωτού δίσκου χρησιμοποιούνται και άλλοι που έχουν αναπτυχθεί τελευταία (στις «πνευματικές» σπαρτικές μηχανές) και επιτυγχάνουν ακριβέστερη κατανομή του σπόρου ακόμη και σε μεγάλες ταχύτητες σποράς. Η αρχή λειτουργίας των μηχανισμών αυτών βασίζεται στη δημιουργία κενού με τη βοήθεια αεραντλίας.

Ο αραβόσιτος μπορεί να σπαρεί με έναν από τους εξής τρόπους:

1. Σε εδάφη επιθυμητής υφής που έχουν υποστεί την κατάλληλη επεξεργασία (όργωμα-σβάρνισμα) χρησιμοποιείται απλή σπαρτική αραβοσίτου που σπέρνει στις επιθυμητές αποστάσεις και το επιθυμητό βάθος.
2. Σε εδάφη τα οποία μετά από ένα όργωμα παρουσιάζουν καλή δομή είναι δυνατή η σπορά στα ίχνη των τροχών του ελκυστήρα με την προϋπόθεση ότι το έδαφος δεν συμπιέζεται πολύ. Στην περίπτωση αυτή η σπαρτική έλκεται πίσω από τον ελκυστήρα και σπέρνει μόνο στις γραμμές που αντιστοιχούν προς τα ίχνη των μεγάλων τροχών. Υπάρχει όμως και δυνατότητα προσθήκης συμπληρωματικών τροχών (συνήθως δύο) οι οποίοι μειώνουν την απόσταση μεταξύ των μεγάλων τροχών του ελκυστήρα που είναι συνήθως πολύ μεγάλη για τη σπορά του αραβόσιτου. Με τον τρόπο αυτό σπέρνονται ταυτόχρονα 4 γραμμές και έτσι επιταχύνεται σημαντικά η σπορά. Η μέθοδος αυτή, γνωστή ως wheel-track planting, ελαττώνει τις εργασίες προετοιμασίας του εδάφους (χρειάζεται μόνο ένα όργωμα στην περίπτωση που το έδαφος έχει το κατάλληλο ποσοστό υγρασίας), μειώνει την αρχική ανάπτυξη του ζιζανιοτάπητα μεταξύ των γραμμών (επειδή η βολώδης δομή του εδάφους δεν επιτρέπει την ταχεία ανάπτυξη των ζιζανίων) και εξασφαλίζει καλύτερες συνθήκες φυτρώματος λόγω της βελτιωμένης πρόσφυσης σπόρου-εδάφους. Η τεχνική αυτή είναι κατάλληλη συνήθως για ελαφρά και μέσης σύστασης εδάφη. Σε αργιλώδη εδάφη πρέπει να εφαρμόζεται με μεγάλη προσοχή ώστε να αποφεύγεται υπερβολική συμπίεση του εδάφους από τους τροχούς του ελκυστήρα. Αναγκαία προϋπόθεση εφαρμογής της είναι ο μικρός χρόνος που θα πρέπει να μεσολαβήσει μεταξύ του προκαταρκτικού οργώματος και της σποράς ώστε να αποφευχθεί η ανάπτυξη του ζιζανιοτάπητα. Η προϋπόθεση αυτή συνεπάγεται και καθυστέρηση της ανοιξιάτικης κατεργασίας του αγρού μέχρι λίγο πριν τη σπορά.
3. Ταυτόχρονη προετοιμασία του εδάφους και σπορά. Μπορεί να εφαρμοσθεί σε αγρούς χωρίς ή με φυτικά υπολείμματα. Στην πρώτη περίπτωση ο αγρός έχει υποστεί προκαταρκτική ενσωμάτωση των υπολειμμάτων ενώ στη δεύτερη δεν έχει μεσολαβήσει κανενός είδους κατεργασία εκτός από χημική ζιζανιοκτονία. Η τεχνική πραγματοποιείται με τη βοήθεια ενός συστήματος αυλακωτήρα-σπαρτικής. Ο αυλακωτήρας ανοίγει τα αυλάκια σποράς και η σπαρτική που ακολουθεί τοποθετεί το σπόρο στον πυθμένα κάθε αυλακιού. Η τεχνική αυτή συνιστάται σε εδάφη επικλινή που υπόκεινται εύκολα σε διάβρωση, όπως επίσης και σε ξηρές περιοχές όπου αποβλέπεται εξοικονόμηση εδαφικής υγρασίας λόγω του επιστρώματος που δημιουργούν τα φυτικά υπολείμματα. Προκαλεί σημαντική μείωση των καλλιεργητικών εργασιών και επομένως και μεγάλη εξοικονόμηση χρόνου. Επίσης έχει όλα τα πλεονεκτήματα που συνεπάγεται η μειωμένη καλλιέργεια του εδάφους (διατήρηση εδαφικής δομής κ.τ.λ.). Αντίθετα, συνεπάγεται συνήθως μία καθυστέρηση στο φύτρωμα των σπόρων που οφείλεται στο μεγαλύτερο βάθος σποράς, σε σύγκριση με τον συνηθισμένο τρόπο σποράς.
4. Σπορά σε αναχώματα. Στην περίπτωση αυτή, της σποράς προηγείται η δημιουργία των αναχωμάτων (με υνιοφόρα ή αυλακωτήρα) στις επιθυμητές αποστάσεις των γραμμών σποράς. Η σπορά πραγματοποιείται με συνηθισμένη σπαρτική ρυθμισμένη έτσι ώστε να σπέρνει στις κορυφές των αναχωμάτων. Η τεχνική εφαρμόζεται σε κακώς αποστραγγιζόμενα και ψυχρά εδάφη. Παρουσιάζει επίσης και άλλα πλεονεκτήματα όπως, π.χ. τη μείωση της επιφανειακής απορροής του νερού, την ελάττωση της διάβρωσης, την κάλυψη τυχόν ζιζανίων στις γραμμές σποράς και την προετοιμασία του αγρού για άρδευση με αυλάκια.

Χρόνος σποράς

Η ελάχιστη θερμοκρασία για το φύτρωμα των σπόρων του αραβοσίτου είναι περίπου 10^oC, και το φύτρωμα είναι αρκετά βραδύ μεταξύ 10-15^oC. Κατά συνέπεια, ο καταλληλότερος χρόνος σποράς είναι εκείνος κατά τον οποίο η θερμοκρασία του εδάφους στο συνηθισμένο βάθος σποράς είναι τουλάχιστο 15-16^oC. Τέτοιες θερμοκρασίες εδάφους αρχίζουν να παρατηρούνται στη χώρα μας συνήθως από τις αρχές-μέσα Απριλίου.

Γενικά, οι σπορές του αραβοσίτου για παραγωγή καρπού κλιμακώνονται από τέλη Μαρτίου-αρχές Απριλίου μέχρι τον Ιούλιο, ανάλογα με την περιοχή, την ακολουθούμενη αμειψισπορά και την τεχνική καλλιέργειας που συνηθίζεται. Ειδικά για την παραγωγή χλωρής μάζας, η σπορά μπορεί να είναι και πολύ οψιμότερη (μέχρι και τις αρχές Αυγούστου). Είναι γενικά παραδεκτό ότι οι πρώιμες σπορές πλεονεκτούν σε σχέση με τις οψιμότερες ως προς την τελική παραγωγή. Οι πρώιμες σπορές είναι συνήθως προτιμότερες γιατί:

• επιτρέπουν στα φυτά να αναπτυχθούν κάτω από άριστες συνθήκες θερμοκρασίας (μέτριες-υψηλές θερμοκρασίες ημέρας/δροσερότερες θερμοκρασίες νύχτας),
• η επικονίαση πραγματοποιείται πριν φτάσουν οι υψηλές θερμοκρασίες και η ξηρή ατμόσφαιρα του θέρους,
• τα φυτά αποκτούν καλά ανεπτυγμένο ριζικό σύστημα, το οποίο θα τους εξασφαλίσει επαρκή εφοδιασμό με νερό από τα βαθύτερα στρώματα του εδάφους στην κρίσιμη περίοδο ανάπτυξης,
• η πρωιμότερη ανάδυση των στύλων συνεπάγεται μεγαλύτερη ποσότητα διαθέσιμης ηλιακής ενέργειας κατά το γέμισμα των καρπών και
• η πρωιμότερη φυσιολογική ωρίμαση έχει ως επακόλουθο μεγαλύτερο διαθέσιμο χρόνο για φυσική ξήρανση των καρπών στον αγρό. Εννοείται ότι και οι πολύ πρώιμες σπορές περικλείουν κινδύνους, όπως προβλήματα από ζιζάνια και όψιμο παγετό, αλλά γενικά θεωρείται ότι οι κίνδυνοι μείωσης της τεχνικής παραγωγής από πρώιμη σπορά είναι μικρότεροι από εκείνους που προκύπτουν σε όψιμες σπορές.

Βάθος σποράς

Τρεις είναι οι παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στον καθορισμό του βάθους σποράς του αραβοσίτου: η θερμοκρασία και η υγρασία του εδάφους κατά τον χρόνο σποράς, όπως επίσης και το γεγονός ότι ο σπόρος του αραβοσίτου μπορεί να αναδύεται και από σημαντικά βάθη χάρη στη δυνατότητα επιμήκυνσης του επικοτυλίου του. Το τελευταίο αυτό δεδομένο συνεπάγεται τη δυνατότητα σποράς σε μεγαλύτερα βάθη, συγκριτικά με σπόρους άλλων φυτών, εάν παραστεί ανάγκη.

Γενικά, το βάθος σποράς θα πρέπει να είναι τουλάχιστο 2.5cm για μία στοιχειώδη προστασία του σπόρου από ξήρανση, έντομα και τρωκτικά. Η ρύθμιση του βάθους από το σημείο αυτό και εξής γίνεται με βάση την υγρασία και θερμοκρασία του εδάφους. Σε πρώιμες σπορές, όπου κατά τεκμήριο υπάρχει επαρκής εδαφική υγρασία και οι θερμοκρασίες είναι σχετικά χαμηλές, συνιστάται η σπορά σε μικρό ή μέτριο βάθος (2.5-4cm). Όσο παρέρχεται ο χρόνος, το βάθος σποράς μπορεί να αυξάνεται λόγω της προοδευτικής ξήρανσης και της αύξησης της θερμοκρασίας και κάτω από το επιφανειακό στρώμα του εδάφους. Σε ξηρά εδάφη, ο σπόρος μπορεί να σπέρνεται σε σημαντικό βάθος όπου η υγρασία είναι επαρκής για το φύτρωμά του. Κατά τους Aldrich et al. (1975) το μέγιστο βάθος σποράς σε ξηρά εδάφη μπορεί να φθάσει τα 7.5-8.5cm σε αργιλώδη εδάφη, 10-11cm σε πηλώδη και 12.5cm σε αμμώδη. Για τις ελληνικές συνθήκες και για την περίοδο Απριλίου-Μαΐου, το μέσο βάθος σποράς είναι περίπου 5cm. Εφόσον η υγρασία είναι επαρκής, ο σπόρος του αραβοσίτου βλαστάνει εύκολα λόγω της μεγάλης περατότητας που έχουν στο νερό τα περιβλήματά του.

Πυκνότητα σποράς

Η πυκνότητα σποράς καθορίζεται από την απόσταση μεταξύ των γραμμών σποράς και την απόσταση των φυτών επί της γραμμής. Η απόσταση μεταξύ των γραμμών μπορεί να μεταβάλλεται με ανάλογες ρυθμίσεις της σπαρτικής μηχανής. Σε αμιγείς καρποδοτικές φυτείες αραβοσίτου οι αποστάσεις μεταξύ των γραμμών κυμαίνονται γενικά μεταξύ 60-105cm. Η παλαιότερη τάση για σπορά σε μεγαλύτερες αποστάσεις, συνήθως 100cm, έχει ήδη παραχωρήσει τη θέση της σε μικρότερες αποστάσεις γραμμών, κατά μέσο όρο 75cm. Η ελάχιστη απόσταση μεταξύ των γραμμών, η οποία επιτρέπει ακώλυτα τη μηχανοκαλλιέργεια, είναι περίπου 75-80cm, όση επίσης και η ελάχιστη απόσταση που απαιτείται για άρδευση με αυλάκια. Μικρότερες αποστάσεις δημιουργούν, εκτός των άλλων, και προβλήματα στη μηχανική συγκομιδή του αραβοσίτου.