Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Εκτροφή αιγοπροβάτων"
(→Βιβλιογραφία) |
|||
| (40 ενδιάμεσες αναθεωρήσεις από ένα χρήστη δεν εμφανίζονται) | |||
| Γραμμή 1: | Γραμμή 1: | ||
[[Image:Εκτροφή αιγοπροβάτων.jpg|thumb|px100|Εκτροφή αιγοπροβάτων]] | [[Image:Εκτροφή αιγοπροβάτων.jpg|thumb|px100|Εκτροφή αιγοπροβάτων]] | ||
| − | |||
| − | Η αιγοπροβατοτροφία <ref name=" | + | Η αιγοπροβατοτροφία <ref name="Ανάπτυξη τομέα αιγοπροβατοτροφίας"/> (µικρά µηρυκαστικά) αποτελεί παραδοσιακά έναν από τους δυναµικότερους κλάδους στη χώρα µας, συµβάλλοντας κατά 18% περίπου στο συνολικό αγροτικό εισόδηµα. Η παραγωγική αυτή κατεύθυνση στηρίχθηκε στους άφθονους φυσικούς πόρους και προσαρµόστηκε στις ιδιαίτερες κλιµατολογικές και εδαφολογικές συνθήκες της πατρίδας µας. Το αίγειο και πρόβειο κρέας και γάλα που παίρνουμε απ' τα [[Αιγοπρόβατα |αιγοπρόβατα]] είναι δύο βασικές κατηγορίες προϊόντων µε µεγάλη οικονοµική σηµασία κι αποτελούν τις κυριότερες πηγές του αγροτικού εισοδήµατος των κατοίκων των ορεινών και µειονεκτικών περιοχών. Αξίζει να σηµειωθεί ότι ίσως το δυνατότερο σηµείο του τοµέα είναι η υψηλή ποιότητα του παραγόµενου κρέατος, ως αποτέλεσµα µιας σειράς παραµέτρων που χαρακτηρίζουν την ελληνική πραγµατικότητα όπως το εκτατικό σύστηµα εκτροφής, οι [[Αυτόχθονες φυλές αιγοπροβάτων στην Ελλάδα |εγχώριες φυλές]] και οι χορηγούµενες [[ζωοτροφές]]. |
| + | |||
| + | Ο κύριος όγκος της ελληνικής αιγοπροβατοτροφίας έχει ως παραγωγική κατεύθυνση την γαλακτοπαραγωγή και προέρχεται από γενετικώς ανοµοιογενή ποίµνια, τα οποία απαρτίζονται από ζώα διαφορετικών φυλών και κυρίως από ζώα διασταυρούµενα άγνωστης γονοτυπικής σύνθεσης, παρουσιάζοντας µεγάλη παραλλακτικότητα σε ό,τι αφορά τα µορφολογικά, φυσιολογικά και παραγωγικά χαρακτηριστικά τους. Ο συνολικός αριθµός των εγχώριων προβάτων που εκτρέφονται σε αµιγή ποίµνια δεν υπερβαίνει τα 700.000 κεφάλια. Ειδικότερα, από τις 26 συνολικά ελληνικές φυλές, οι έξι έχουν εξαφανισθεί, ενώ οι υπόλοιπες έχουν κύρια κατεύθυνση την γαλακτοπαραγωγή, | ||
| + | συνδυασµένη µε την παραγωγή κρέατος αµνού και εριφίου και δευτερευόντως µε την παραγωγή µαλλιού. | ||
| + | |||
| + | {{{top_heading|==}}}[[Υφιστάμενη κατάσταση αιγοπροβατοτροφίας]]{{{top_heading|==}}} | ||
| + | [[Image:Πρόβατα στην ύπαιθρο.jpg|thumb|px100|Πρόβατα στην ύπαιθρο]] | ||
| − | + | Η αιγοπροβατοτροφία <ref name="Υφιστάμενη κατάσταση αιγοπροβατοτροφίας στην Ελλάδα"/>, με συνολικό ζωικό πληθυσμό 14.000.000, παράγει το 60% και το 24% της εγχώριας παραγωγής γάλακτος και κρέατος, αντίστοιχα και προσδιορίζει το 59% της ακαθάριστης αξίας της κτηνοτροφικής παραγωγής (στοιχεία 2005). Όσον αφορά στην [[Υφιστάμενη κατάσταση αιγοπροβατοτροφίας |υφιστάμενη κατάσταση]] <ref name="Ανάπτυξη τομέα αιγοπροβατοτροφίας"/> της αιγοπροβατοτροφίας για το σύνολο των χωρών µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (E.E) δεν έχει την ίδια σηµασία όπως για τη χώρα µας. Στην Ε.Ε εκτρέφονται περίπου 100,5 εκατοµµύρια πρόβατα και αίγες. Οι σηµαντικότερες χώρες, από πλευράς εκτρεφόµενου αριθµού προβάτων, είναι το Ηνωµένο Βασίλειο µε 24,4 εκατοµµύρια, η Ισπανία µε 22,5 εκατοµµύρια, η Ιταλία µε 8,0 εκατοµµύρια και η Γαλλία µε 8,8 εκατοµµύρια. Σε ότι αφορά τις αίγες, για το ίδιο έτος, η Ισπανία εκτρέφει 2,9 εκατοµµύρια ζώα κι ακολουθούν η Γαλλία µε 1,2 εκατοµµύρια και η Ιταλία µε 960 χιλιάδες ζώα περίπου. Αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι στη χώρα µας εκτρέφεται περίπου το 45% του συνολικού αριθµού αιγών της Ε.Ε. | |
| − | + | Στην Ελλάδα η αιγοπροβατοτροφία προσφέρεται σαν µια διέξοδος της σύγχρονης αγροτικής οικονοµίας, συµµετέχοντας κατά 45% περίπου στη συνολική ακαθάριστη αξία της ζωικής παραγωγής και κατά 15% περίπου στη συνολική αξία όλης της γεωργικής παραγωγής. Για την χώρα µας, ο τοµέας έχει ιδιαίτερη σηµασία δεδοµένου ότι αξιοποιεί εκτάσεις ορεινές-µειονεκτικές που θα ήταν αδύνατο να αξιοποιηθούν διαφορετικά. Η αιγοπροβατοτροφία στο σύνολο δεν έχει εσταβλισµένη µορφή αλλά εκτατική, γεγονός που δηµιουργεί προβλήµατα σε σχέση µε τη διαχείριση των κοινόχρηστων βοσκοτόπων. | |
| − | {{{top_heading|==}}}Συστήματα εκτροφής αιγοπροβάτων{{{top_heading|==}}} | + | {{{top_heading|==}}}[[Συστήματα εκτροφής αιγοπροβάτων]]{{{top_heading|==}}} |
| − | [[Image:Αιγοπροβατοτροφία.jpg|thumb|px100| | + | [[Image:Αιγοπροβατοτροφία.jpg|thumb|px100|Πρόβατα σε βοσκότοπο]] |
| − | Τα συστήματα εκτροφής <ref name="Συστήματα | + | Τα [[Συστήματα εκτροφής αιγοπροβάτων |συστήματα εκτροφής]] <ref name="Συστήματα εκτροφής"/> των αιγοπροβάτων στη χώρα μας διακρίνονται σε τρεις τύπους: |
| − | #Στο [[Οικόσιτο σύστημα αιγοπροβάτων |οικόσιτο σύστημα αιγοπροβάτων]], | + | #Στο [[Οικόσιτο σύστημα αιγοπροβάτων |οικόσιτο σύστημα αιγοπροβάτων]]. Το σύστημα αυτό αφορά στην εκτροφή μικρού αριθμού [[Αιγοπρόβατα |προβάτων ή αιγών]] ανά οικογένεια, που κρατούνται στο στάβλο και τρέφονται με έτοιμες [[Ζωοτροφές και πρόσθετες ύλες ζωοτροφών |ζωοτροφές]]. Η εκτροφή τους αποσκοπεί κυρίως στην κάλυψη των αναγκών της οικογένειας σε ζωϊκά προϊόντα. Τα ζώα που εκτρέφονται με αυτό το σύστημα ανήκουν σε βελτιωμένες [[φυλές αιγοπροβάτων |φυλές]] συνήθως παρ' όλα αυτά οι αποδόσεις τους είναι μικρότερες από το μέσο όρο. |
| − | #στην [[Ποιμνιακή μη μετακινούμενη εκτροφή αιγοπροβάτων |ποιμνιακή μη μετακινούμενη εκτροφή αιγοπροβάτων]] και | + | #στην [[Ποιμνιακή μη μετακινούμενη εκτροφή αιγοπροβάτων |ποιμνιακή μη μετακινούμενη εκτροφή αιγοπροβάτων]]. Στο σύστημα αυτό τα [[Αιγοπρόβατα |ζώα]] βόσκουν στα [{{#show: Ιστοσελίδα ΕΛΕ: Ελληνική Λιβαδοπονική Εταιρεία/Λιβαδικοί τύποι στην Ελλάδα| ?has link}} λιβάδια] κατά το μεγαλύτερο διάστημα του έτους, εφόσον το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες. Με το σύστημα αυτό [[Εκτροφή αιγοπροβάτων |εκτρέφεται]] ο μεγαλύτερος όγκος των αιγοπροβάτων (το 85% των προβάτων και το 82% των αιγών) στη χώρα μας. |
| − | #στην [[Ποιμνιακή μετακινούμενη εκτροφή αιγοπροβάτων |ποιμνιακή μετακινούμενη εκτροφή αιγοπροβάτων]]. | + | #στην [[Ποιμνιακή μετακινούμενη εκτροφή αιγοπροβάτων |ποιμνιακή μετακινούμενη εκτροφή αιγοπροβάτων]]. Στο σύστημα αυτό τα αιγοπρόβατα μετακινούνται κατά τη θερινή περίοδο σε λιβάδια της ορεινής ζώνης εκτός του δημοτικού διαμερίσματος, στο οποίο είναι η βάση τους για να αξιοποιήσουν τα λιβάδια κυρίως των ψευδαλπικών περιοχών. |
| + | {{{top_heading|==}}}[[Εγκαταστάσεις αιγοπροβάτων]]{{{top_heading|==}}} | ||
| + | [[Image:Αιγοπροβατοστάσιο III.jpg|thumb|px100|Προβατοστάσιο θερμοκηπιακού τύπου]] | ||
| + | [[Image:Αιγοπροβατοστάσια.jpg|thumb|px100|Σύγχρονες εγκαταστάσεις προβάτων]] | ||
| − | + | Τα [[Εγκαταστάσεις αιγοπροβάτων |αιγοπροβατοστάσια]] <ref name="Αιγοπροβατοστάσια"/> είναι οι χώροι σταβλισμού των αιγοπροβάτων. Οι χώροι πρέπει να είναι άνετοι και να εξασφαλίζουν τον απαιτούμενο φωτισμό κι αερισμό για τα ζώα. Όσο αφορά στις συνθήκες περιβάλλοντος, η ζώνη ευεξίας σε ό,τι έχει να κάνει με τη θερμοκρασία κυμαίνεται για τα πρόβατα από 8-25<sup>o</sup>C, ενώ για τις αίγες από 10-20<sup>o</sup>C. Ανάγκη για θέρμανση προκύπτει μόνο στις ψυχρότερες περιοχές της χώρας μας και μόνο στους θαλάμους τοκετού και ανάπτυξης των νεαρών ζώων. Η θέρμανση γίνεται με λάμπες θέρμανσης. | |
| − | + | Η άριστη τιμή της σχετικής υγρασίας είναι 60-80% για τα ενήλικα ζώα και 70-75% για τα νεαρά. Η σχετική υγρασία σε συνδυασμό με τη θερμοκρασία επιδρά στην ευζωία, την παραγωγικότητα και την υγεία των ζώων. | |
| − | Η άριστη τιμή της σχετικής υγρασίας είναι 60-80% για τα ενήλικα ζώα και 70-75% για τα νεαρά. | + | |
| − | + | Στα σύγχρονα αιγοπροβατοστάσια τα ανοίγματα εξασφαλίζουν επαρκή φυσικό αερισμό και φωτισμό του χώρου. | |
| − | + | Ως προς τα κτηνοτροφικά απόβλητα και τις μεθόδους χειρισμού τους, στο ΦΕΚ που ακολουθεί δίνονται αναλυτικές οδηγίες προς τους αγρότες για την εκάστοτε περίπτωση. [[media:Έγκριση κώδικα ορθής γεωργικής πρακτικής II.pdf|Έγκριση κώδικα ορθής γεωργικής πρακτικής]]. | |
| − | Η [[Διατροφή μηρυκαστικών ζώων (Αιγοπρόβατα) | | + | Οι παράγοντες που επηρεάζουν το σχεδιασμό ενός αιγοπροβατοστασίου είναι οι εξής: |
| + | *Η κατεύθυνση παραγωγής (κρεοπαραγωγή ή γαλακτοπαραγωγή) | ||
| + | *Το μέγεθος της μονάδας (αρχικό, τελικό και επεκτασιμότητα) | ||
| + | *Η [[φυλές αιγοπροβάτων |φυλή]] των εκτρεφόμενων ζώων | ||
| + | *Το [[Συστήματα εκτροφής αιγοπροβάτων |σύστημα εκτροφής]] | ||
| + | *Το κλίμα και το έδαφος | ||
| + | *Οι ανάγκες σε εργασία και εκμηχάνιση | ||
| + | *Οι οικονομικές δυνατότητες του εκτροφέα | ||
| + | *Ο συγχρονισμός του οίστρου | ||
| + | *Ο χρόνος απογαλακτισμού | ||
| + | *Η εφαρμογή τεχνητής γαλουχίας | ||
| + | *Το πρόγραμμα ανανέωσης του ποιμνίου. | ||
| + | |||
| + | {{{top_heading|==}}}[[Διατροφή μηρυκαστικών ζώων (Αιγοπρόβατα) |Διατροφή]]{{{top_heading|==}}} | ||
| + | [[Image:Διατροφή αιγοπροβάτων.jpg|thumb|px100|Λήψη χλωρής νομής από τα πρόβατα]] | ||
| + | |||
| + | Η διατροφή <ref name="Διατροφή"/> των ζώων και ειδικότερα των [[Αιγοπρόβατα |αιγοπροβάτων]] αποτελεί ίσως το πλέον πολύπλοκο και δύσκολο κομμάτι της διαχείρισης ενός κοπαδιού και αυτό γιατί: | ||
#αντιπροσωπεύει το 60-70% περίπου των δαπανών μιας κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης και | #αντιπροσωπεύει το 60-70% περίπου των δαπανών μιας κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης και | ||
#αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της υγείας των ζώων της εκτροφής. | #αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της υγείας των ζώων της εκτροφής. | ||
| − | Η διατροφή <ref name="Διατροφή γαλακτοπαραγωγών προβάτων"/> των ζώων απαιτείται να είναι: | + | Η [[Διατροφή μηρυκαστικών ζώων (Αιγοπρόβατα) |διατροφή]] <ref name="Διατροφή γαλακτοπαραγωγών προβάτων"/> των ζώων απαιτείται να είναι: |
*ισορροπημένη ως προς τα θρεπτικά συστατικά που περιέχει, | *ισορροπημένη ως προς τα θρεπτικά συστατικά που περιέχει, | ||
*προσαρμοσμένη στις πεπτικές και μεταβολικές ανάγκες του ζώου (ανάλογα με την παραγωγική φάση που βρίσκεται το κοπάδι), | *προσαρμοσμένη στις πεπτικές και μεταβολικές ανάγκες του ζώου (ανάλογα με την παραγωγική φάση που βρίσκεται το κοπάδι), | ||
| Γραμμή 38: | Γραμμή 61: | ||
Στις μελέτες που ακολουθούν γίνεται αναφορά για το εάν επηρεάζονται ο ρυθμός ανάπτυξης, τα χαρακτηριστικά του σφάγιου, η απόδοση σε κρέας, τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά και η ποιότητα του κρέατος, έπειτα από ενσωμάτωση αιθερίου ελαίου της κανέλας στο σιτηρέσιο των προβάτων αλλά και η διερεύνηση της επίδρασης της προσθήκης σιογέλαιου και ιχθυελαίου στο σιτηρέσιο αιγοπροβάτων στη γαλακτοπαραγωγή, την κατανάλωση ξηράς ουσίας και το σωματικό βάρος με ιδιαίτερη έμφαση στο προφίλ των λιπαρών οξέων στο λίπος του γάλακτος. [[media:Ενσωμάτωση αιθέριου ελαίου κανέλας στο σιτηρέσιο προβάτων.pdf|Ενσωμάτωση αιθέριου ελαίου κανέλας στο σιτηρέσιο προβάτων]], [[media:Επίδραση της προσθήκης λίπους στο σιτηρέσιο αιγοπροβάτων.pdf|Επίδραση της προσθήκης λίπους στο σιτηρέσιο αιγοπροβάτων]]. | Στις μελέτες που ακολουθούν γίνεται αναφορά για το εάν επηρεάζονται ο ρυθμός ανάπτυξης, τα χαρακτηριστικά του σφάγιου, η απόδοση σε κρέας, τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά και η ποιότητα του κρέατος, έπειτα από ενσωμάτωση αιθερίου ελαίου της κανέλας στο σιτηρέσιο των προβάτων αλλά και η διερεύνηση της επίδρασης της προσθήκης σιογέλαιου και ιχθυελαίου στο σιτηρέσιο αιγοπροβάτων στη γαλακτοπαραγωγή, την κατανάλωση ξηράς ουσίας και το σωματικό βάρος με ιδιαίτερη έμφαση στο προφίλ των λιπαρών οξέων στο λίπος του γάλακτος. [[media:Ενσωμάτωση αιθέριου ελαίου κανέλας στο σιτηρέσιο προβάτων.pdf|Ενσωμάτωση αιθέριου ελαίου κανέλας στο σιτηρέσιο προβάτων]], [[media:Επίδραση της προσθήκης λίπους στο σιτηρέσιο αιγοπροβάτων.pdf|Επίδραση της προσθήκης λίπους στο σιτηρέσιο αιγοπροβάτων]]. | ||
| − | {{{top_heading|==}}}Φροντίδες{{{top_heading|==}}} | + | {{{top_heading|==}}}[[Φροντίδες νεογέννητων προβάτων |Φροντίδες]]{{{top_heading|==}}} |
| + | [[Image:Φροντίδες αρνιού.jpg|thumb|px100|Αρνιά σε στεγασμένο χώρο με άχυρα]] | ||
Η καλή υγιεινή <ref name="Διατροφή προβάτων"/> κατάσταση ενός οργανισμού αποτελεί προϋπόθεση για τις αυξημένες αποδόσεις. Κανένας οργανισμός εάν δεν είναι υγιής και δεν διατρέφεται σωστά δεν μπορεί να εκδηλώσει το γενετικό του δυναμικό. Τα άρρωστα ζώα δε δείχνουν σχεδόν κανένα ενδιαφέρον για λήψη τροφής. Συνήθως στέκονται απόμερα, ή πλαγιάζουν και δείχνουν γενική απάθεια σε κάθε ερέθισμα του περιβάλλοντος. | Η καλή υγιεινή <ref name="Διατροφή προβάτων"/> κατάσταση ενός οργανισμού αποτελεί προϋπόθεση για τις αυξημένες αποδόσεις. Κανένας οργανισμός εάν δεν είναι υγιής και δεν διατρέφεται σωστά δεν μπορεί να εκδηλώσει το γενετικό του δυναμικό. Τα άρρωστα ζώα δε δείχνουν σχεδόν κανένα ενδιαφέρον για λήψη τροφής. Συνήθως στέκονται απόμερα, ή πλαγιάζουν και δείχνουν γενική απάθεια σε κάθε ερέθισμα του περιβάλλοντος. | ||
| Γραμμή 49: | Γραμμή 73: | ||
*Tοποθετούμε το αρνί κοντά στο κεφάλι της μητέρας και την ενθαρρύνουμε να το γλείψει ώστε να αναπτυχθεί ο εμβρυομητρικός δεσμός. | *Tοποθετούμε το αρνί κοντά στο κεφάλι της μητέρας και την ενθαρρύνουμε να το γλείψει ώστε να αναπτυχθεί ο εμβρυομητρικός δεσμός. | ||
| − | {{{top_heading|==}}}Βιολογική εκτροφή αιγοπροβάτων{{{top_heading|==}}} | + | {{{top_heading|==}}}[[Βιολογική εκτροφή αιγοπροβάτων]]{{{top_heading|==}}} |
| + | [[Image:Προβατίνα με τα μικρά της σε βοσκότοπο.jpg|thumb|px100|Πρόβατα ελεύθερα σε λιβάδι]] | ||
Σε ό,τι αφορά στη βιολογική κτηνοτροφία τα πρώτα προϊόντα εµφανίζονται στην αγορά κατά τους τελευταίους µήνες του 2000. Η αγορά των βιολογικών προϊόντων ζωικής προέλευσης περιλαµβάνει αυγά, τυρί φέτα και αρνίσιο και κατσικίσιο κρέας. Μετά το 2002 έχουµε και άλλα γαλακτοκοµικά προϊόντα (π.χ. γιαούρτι) και µικρές ποσότητες χοιρινού και µοσχαρίσιου κρέατος. Η ζήτηση βιολογικών ζωικών προϊόντων οδήγησε σε αντίστοιχη αύξηση των εκτάσεων µε κτηνοτροφικές καλλιέργειες. | Σε ό,τι αφορά στη βιολογική κτηνοτροφία τα πρώτα προϊόντα εµφανίζονται στην αγορά κατά τους τελευταίους µήνες του 2000. Η αγορά των βιολογικών προϊόντων ζωικής προέλευσης περιλαµβάνει αυγά, τυρί φέτα και αρνίσιο και κατσικίσιο κρέας. Μετά το 2002 έχουµε και άλλα γαλακτοκοµικά προϊόντα (π.χ. γιαούρτι) και µικρές ποσότητες χοιρινού και µοσχαρίσιου κρέατος. Η ζήτηση βιολογικών ζωικών προϊόντων οδήγησε σε αντίστοιχη αύξηση των εκτάσεων µε κτηνοτροφικές καλλιέργειες. | ||
| Γραμμή 58: | Γραμμή 83: | ||
*Από τις 50.000 συνολικά πιστοποιημένες αίγες, το 34% εκτρέφονται στην Αυστρία, το 20% στη Δανία και το 23% στη Σουηδία. | *Από τις 50.000 συνολικά πιστοποιημένες αίγες, το 34% εκτρέφονται στην Αυστρία, το 20% στη Δανία και το 23% στη Σουηδία. | ||
*Μόνο 4 χώρες της ΕΕ έχουν ποσοστό βιολογικής αιγοπροβατοτροφίας πάνω από 5% επί του συνόλου: Αυστρία (29%), Δανία (13%), Σουηδία (12%) και Φιλανδία (6%). | *Μόνο 4 χώρες της ΕΕ έχουν ποσοστό βιολογικής αιγοπροβατοτροφίας πάνω από 5% επί του συνόλου: Αυστρία (29%), Δανία (13%), Σουηδία (12%) και Φιλανδία (6%). | ||
| − | |||
| − | |||
<ref name="Πρόγραμμα διατροφής"/> | <ref name="Πρόγραμμα διατροφής"/> | ||
| Γραμμή 68: | Γραμμή 91: | ||
<ref name="ΕΛΟΓΑΚ"/> | <ref name="ΕΛΟΓΑΚ"/> | ||
<ref name="Λιβαδικοί τύποι στην Ελλάδα"/> | <ref name="Λιβαδικοί τύποι στην Ελλάδα"/> | ||
| + | <ref name="Ζωοτροφές"/> | ||
==Σχετικές σελίδες== | ==Σχετικές σελίδες== | ||
*[[Αιγοπρόβατα]] | *[[Αιγοπρόβατα]] | ||
| + | *[[Αυτόχθονες φυλές αιγοπροβάτων στην Ελλάδα]] | ||
| + | *[[Ζωοτροφές]] | ||
*[[Υφιστάμενη κατάσταση αιγοπροβατοτροφίας]] | *[[Υφιστάμενη κατάσταση αιγοπροβατοτροφίας]] | ||
| − | *[[ | + | *[[Συστήματα εκτροφής αιγοπροβάτων]] |
| − | + | ||
| − | + | ||
*[[Εγκαταστάσεις αιγοπροβάτων]] | *[[Εγκαταστάσεις αιγοπροβάτων]] | ||
*[[Διατροφή μηρυκαστικών ζώων (Αιγοπρόβατα)]] | *[[Διατροφή μηρυκαστικών ζώων (Αιγοπρόβατα)]] | ||
| − | |||
| − | |||
*[[Φροντίδες νεογέννητων προβάτων]] | *[[Φροντίδες νεογέννητων προβάτων]] | ||
| + | *[[Αναπαραγωγή αιγοπροβάτων]] | ||
| + | *[[Βιολογική εκτροφή αιγοπροβάτων]] | ||
| + | *[[Διατροφή μηρυκαστικών ζώων |Διατροφή μηρυκαστικών ζώων (Αιγοπρόβατα και βοοειδή)]] | ||
| + | *[[Υγιεινή των αγροτικών ζώων]] | ||
| + | *[[Οιστρικός κύκλος αγροτικών ζώων]] | ||
==Βιβλιογραφία== | ==Βιβλιογραφία== | ||
<references> | <references> | ||
| − | |||
<ref name="Διατροφή γαλακτοπαραγωγών προβάτων"> "Διατροφή γαλακτοπαραγωγών προβάτων", Αρσένος Ι. Γεώργιος, Επίκουρος καθηγητής κτηνιατρικής σχολής, Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης</ref> | <ref name="Διατροφή γαλακτοπαραγωγών προβάτων"> "Διατροφή γαλακτοπαραγωγών προβάτων", Αρσένος Ι. Γεώργιος, Επίκουρος καθηγητής κτηνιατρικής σχολής, Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης</ref> | ||
| Γραμμή 93: | Γραμμή 119: | ||
<ref name="Αιγοπροβατοστάσια"> "Γεωπονικό πανεπιστήμιο Αθηνών, Παναγιώτης Παναγάκης, Επίκουρος Καθηγητής Στέγασης Ζώων, Αιγοπροβατοστάσια"</ref> | <ref name="Αιγοπροβατοστάσια"> "Γεωπονικό πανεπιστήμιο Αθηνών, Παναγιώτης Παναγάκης, Επίκουρος Καθηγητής Στέγασης Ζώων, Αιγοπροβατοστάσια"</ref> | ||
| − | <ref name="Συστήματα | + | <ref name="Συστήματα εκτροφής"> [{{#show: Ιστοσελίδα ΕΛΕ: Ελληνική Λιβαδοπονική Εταιρεία/Συστήματα εκτροφής αιγοπροβάτων στην Ελλάδα| ?has link}} Ιστοσελίδα ΕΛΕ: Ελληνική Λιβαδοπονική Εταιρεία, Συστήματα εκτροφής αιγοπροβάτων στην Ελλάδα, Γιακουλάκη, Μ.Δ., Μ. Ζαρόβαλη, Ι. Ισπικούδης, Β. Παπαναστάσης. 2002. Διερεύνηση των συστημάτων εκτροφής των μικρών μηρυκαστικών στην επαρχία Λαγκαδά Θεσσαλονίκης. Πρακτικά 3ου Πανελλήνιου Λιβαδοπονικού Συνεδρίου ΄΄Λιβαδοπονία και ανάπτυξη ορεινών περιοχών΄΄. Καρπενήσι 4-6 Σεπτεμβρίου. Σελ. 395-402, Παπαναστάσης Β. 2009. Λιβαδοκτηνοτροφική Ανάπτυξη. Εκδόσεις Γιαχούδη. Θεσσαλονίκη. Σελ.157.] </ref> |
<ref name="Φροντίδα νεογέννητου προβάτου">[{{#show: Ιστοσελίδα Η ζωή στη φύση/Φροντίδα και αναζωογόνηση του νεογέννητου προβάτου| ?has link}} Φροντίδα και αναζωογόνηση του νεογέννητου προβάτου]</ref> | <ref name="Φροντίδα νεογέννητου προβάτου">[{{#show: Ιστοσελίδα Η ζωή στη φύση/Φροντίδα και αναζωογόνηση του νεογέννητου προβάτου| ?has link}} Φροντίδα και αναζωογόνηση του νεογέννητου προβάτου]</ref> | ||
| Γραμμή 111: | Γραμμή 137: | ||
<ref name="ΕΛ. ΣΤΑΤ Προβατοειδή">[{{#show: Ιστοσελίδα ΕΛ.ΣΤΑΤ/Στατιστικά θέματα προβατοειδών| ?has link}} Στατιστικά θέματα προβατοειδών]</ref> | <ref name="ΕΛ. ΣΤΑΤ Προβατοειδή">[{{#show: Ιστοσελίδα ΕΛ.ΣΤΑΤ/Στατιστικά θέματα προβατοειδών| ?has link}} Στατιστικά θέματα προβατοειδών]</ref> | ||
| − | <ref name="Βιολογική αιγοπροβατοτροφία"> [ | + | <ref name="Βιολογική αιγοπροβατοτροφία"> [[media:Βιολογική αιγοπροβατοτροφία.pdf|ΣΒΒΕ, "Μελέτη για τη βιολογική εκτροφή αιγοπροβάτων και την παραγωγή βιολογικών προϊόντων με βάση το αιγοπρόβειο γάλα", Ιούνιος 2003]] </ref> |
<ref name="Λιβαδικοί τύποι στην Ελλάδα">[{{#show: Ιστοσελίδα ΕΛΕ: Ελληνική Λιβαδοπονική Εταιρεία/Λιβαδικοί τύποι στην Ελλάδα| ?has link}} Λιβάδια]</ref> | <ref name="Λιβαδικοί τύποι στην Ελλάδα">[{{#show: Ιστοσελίδα ΕΛΕ: Ελληνική Λιβαδοπονική Εταιρεία/Λιβαδικοί τύποι στην Ελλάδα| ?has link}} Λιβάδια]</ref> | ||
<ref name="Διατροφή">, "Διατροφή Αγροτικών Ζώων", Γ. Ζέρβα-Π. Καλαϊσκάκη-Κ. Φεγγερού, Εργαστήριο Διατροφής Ζώων, Τμήμα Ζωϊκής Παραγωγής, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών</ref> | <ref name="Διατροφή">, "Διατροφή Αγροτικών Ζώων", Γ. Ζέρβα-Π. Καλαϊσκάκη-Κ. Φεγγερού, Εργαστήριο Διατροφής Ζώων, Τμήμα Ζωϊκής Παραγωγής, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών</ref> | ||
| + | |||
| + | <ref name="Ζωοτροφές"> [{{#show: Ιστοσελίδα Feedipedia| ?has link}} Feedipedia]</ref> | ||
</references> | </references> | ||
Τελευταία αναθεώρηση της 12:44, 17 Ιουνίου 2015
Η αιγοπροβατοτροφία [1] (µικρά µηρυκαστικά) αποτελεί παραδοσιακά έναν από τους δυναµικότερους κλάδους στη χώρα µας, συµβάλλοντας κατά 18% περίπου στο συνολικό αγροτικό εισόδηµα. Η παραγωγική αυτή κατεύθυνση στηρίχθηκε στους άφθονους φυσικούς πόρους και προσαρµόστηκε στις ιδιαίτερες κλιµατολογικές και εδαφολογικές συνθήκες της πατρίδας µας. Το αίγειο και πρόβειο κρέας και γάλα που παίρνουμε απ' τα αιγοπρόβατα είναι δύο βασικές κατηγορίες προϊόντων µε µεγάλη οικονοµική σηµασία κι αποτελούν τις κυριότερες πηγές του αγροτικού εισοδήµατος των κατοίκων των ορεινών και µειονεκτικών περιοχών. Αξίζει να σηµειωθεί ότι ίσως το δυνατότερο σηµείο του τοµέα είναι η υψηλή ποιότητα του παραγόµενου κρέατος, ως αποτέλεσµα µιας σειράς παραµέτρων που χαρακτηρίζουν την ελληνική πραγµατικότητα όπως το εκτατικό σύστηµα εκτροφής, οι εγχώριες φυλές και οι χορηγούµενες ζωοτροφές.
Ο κύριος όγκος της ελληνικής αιγοπροβατοτροφίας έχει ως παραγωγική κατεύθυνση την γαλακτοπαραγωγή και προέρχεται από γενετικώς ανοµοιογενή ποίµνια, τα οποία απαρτίζονται από ζώα διαφορετικών φυλών και κυρίως από ζώα διασταυρούµενα άγνωστης γονοτυπικής σύνθεσης, παρουσιάζοντας µεγάλη παραλλακτικότητα σε ό,τι αφορά τα µορφολογικά, φυσιολογικά και παραγωγικά χαρακτηριστικά τους. Ο συνολικός αριθµός των εγχώριων προβάτων που εκτρέφονται σε αµιγή ποίµνια δεν υπερβαίνει τα 700.000 κεφάλια. Ειδικότερα, από τις 26 συνολικά ελληνικές φυλές, οι έξι έχουν εξαφανισθεί, ενώ οι υπόλοιπες έχουν κύρια κατεύθυνση την γαλακτοπαραγωγή, συνδυασµένη µε την παραγωγή κρέατος αµνού και εριφίου και δευτερευόντως µε την παραγωγή µαλλιού.
Υφιστάμενη κατάσταση αιγοπροβατοτροφίας
Η αιγοπροβατοτροφία [2], με συνολικό ζωικό πληθυσμό 14.000.000, παράγει το 60% και το 24% της εγχώριας παραγωγής γάλακτος και κρέατος, αντίστοιχα και προσδιορίζει το 59% της ακαθάριστης αξίας της κτηνοτροφικής παραγωγής (στοιχεία 2005). Όσον αφορά στην υφιστάμενη κατάσταση [1] της αιγοπροβατοτροφίας για το σύνολο των χωρών µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (E.E) δεν έχει την ίδια σηµασία όπως για τη χώρα µας. Στην Ε.Ε εκτρέφονται περίπου 100,5 εκατοµµύρια πρόβατα και αίγες. Οι σηµαντικότερες χώρες, από πλευράς εκτρεφόµενου αριθµού προβάτων, είναι το Ηνωµένο Βασίλειο µε 24,4 εκατοµµύρια, η Ισπανία µε 22,5 εκατοµµύρια, η Ιταλία µε 8,0 εκατοµµύρια και η Γαλλία µε 8,8 εκατοµµύρια. Σε ότι αφορά τις αίγες, για το ίδιο έτος, η Ισπανία εκτρέφει 2,9 εκατοµµύρια ζώα κι ακολουθούν η Γαλλία µε 1,2 εκατοµµύρια και η Ιταλία µε 960 χιλιάδες ζώα περίπου. Αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι στη χώρα µας εκτρέφεται περίπου το 45% του συνολικού αριθµού αιγών της Ε.Ε.
Στην Ελλάδα η αιγοπροβατοτροφία προσφέρεται σαν µια διέξοδος της σύγχρονης αγροτικής οικονοµίας, συµµετέχοντας κατά 45% περίπου στη συνολική ακαθάριστη αξία της ζωικής παραγωγής και κατά 15% περίπου στη συνολική αξία όλης της γεωργικής παραγωγής. Για την χώρα µας, ο τοµέας έχει ιδιαίτερη σηµασία δεδοµένου ότι αξιοποιεί εκτάσεις ορεινές-µειονεκτικές που θα ήταν αδύνατο να αξιοποιηθούν διαφορετικά. Η αιγοπροβατοτροφία στο σύνολο δεν έχει εσταβλισµένη µορφή αλλά εκτατική, γεγονός που δηµιουργεί προβλήµατα σε σχέση µε τη διαχείριση των κοινόχρηστων βοσκοτόπων.
Συστήματα εκτροφής αιγοπροβάτων
Τα συστήματα εκτροφής [3] των αιγοπροβάτων στη χώρα μας διακρίνονται σε τρεις τύπους:
- Στο οικόσιτο σύστημα αιγοπροβάτων. Το σύστημα αυτό αφορά στην εκτροφή μικρού αριθμού προβάτων ή αιγών ανά οικογένεια, που κρατούνται στο στάβλο και τρέφονται με έτοιμες ζωοτροφές. Η εκτροφή τους αποσκοπεί κυρίως στην κάλυψη των αναγκών της οικογένειας σε ζωϊκά προϊόντα. Τα ζώα που εκτρέφονται με αυτό το σύστημα ανήκουν σε βελτιωμένες φυλές συνήθως παρ' όλα αυτά οι αποδόσεις τους είναι μικρότερες από το μέσο όρο.
- στην ποιμνιακή μη μετακινούμενη εκτροφή αιγοπροβάτων. Στο σύστημα αυτό τα ζώα βόσκουν στα λιβάδια κατά το μεγαλύτερο διάστημα του έτους, εφόσον το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες. Με το σύστημα αυτό εκτρέφεται ο μεγαλύτερος όγκος των αιγοπροβάτων (το 85% των προβάτων και το 82% των αιγών) στη χώρα μας.
- στην ποιμνιακή μετακινούμενη εκτροφή αιγοπροβάτων. Στο σύστημα αυτό τα αιγοπρόβατα μετακινούνται κατά τη θερινή περίοδο σε λιβάδια της ορεινής ζώνης εκτός του δημοτικού διαμερίσματος, στο οποίο είναι η βάση τους για να αξιοποιήσουν τα λιβάδια κυρίως των ψευδαλπικών περιοχών.
Εγκαταστάσεις αιγοπροβάτων
Τα αιγοπροβατοστάσια [4] είναι οι χώροι σταβλισμού των αιγοπροβάτων. Οι χώροι πρέπει να είναι άνετοι και να εξασφαλίζουν τον απαιτούμενο φωτισμό κι αερισμό για τα ζώα. Όσο αφορά στις συνθήκες περιβάλλοντος, η ζώνη ευεξίας σε ό,τι έχει να κάνει με τη θερμοκρασία κυμαίνεται για τα πρόβατα από 8-25oC, ενώ για τις αίγες από 10-20oC. Ανάγκη για θέρμανση προκύπτει μόνο στις ψυχρότερες περιοχές της χώρας μας και μόνο στους θαλάμους τοκετού και ανάπτυξης των νεαρών ζώων. Η θέρμανση γίνεται με λάμπες θέρμανσης.
Η άριστη τιμή της σχετικής υγρασίας είναι 60-80% για τα ενήλικα ζώα και 70-75% για τα νεαρά. Η σχετική υγρασία σε συνδυασμό με τη θερμοκρασία επιδρά στην ευζωία, την παραγωγικότητα και την υγεία των ζώων.
Στα σύγχρονα αιγοπροβατοστάσια τα ανοίγματα εξασφαλίζουν επαρκή φυσικό αερισμό και φωτισμό του χώρου.
Ως προς τα κτηνοτροφικά απόβλητα και τις μεθόδους χειρισμού τους, στο ΦΕΚ που ακολουθεί δίνονται αναλυτικές οδηγίες προς τους αγρότες για την εκάστοτε περίπτωση. Έγκριση κώδικα ορθής γεωργικής πρακτικής.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν το σχεδιασμό ενός αιγοπροβατοστασίου είναι οι εξής:
- Η κατεύθυνση παραγωγής (κρεοπαραγωγή ή γαλακτοπαραγωγή)
- Το μέγεθος της μονάδας (αρχικό, τελικό και επεκτασιμότητα)
- Η φυλή των εκτρεφόμενων ζώων
- Το σύστημα εκτροφής
- Το κλίμα και το έδαφος
- Οι ανάγκες σε εργασία και εκμηχάνιση
- Οι οικονομικές δυνατότητες του εκτροφέα
- Ο συγχρονισμός του οίστρου
- Ο χρόνος απογαλακτισμού
- Η εφαρμογή τεχνητής γαλουχίας
- Το πρόγραμμα ανανέωσης του ποιμνίου.
Διατροφή
Η διατροφή [5] των ζώων και ειδικότερα των αιγοπροβάτων αποτελεί ίσως το πλέον πολύπλοκο και δύσκολο κομμάτι της διαχείρισης ενός κοπαδιού και αυτό γιατί:
- αντιπροσωπεύει το 60-70% περίπου των δαπανών μιας κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης και
- αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της υγείας των ζώων της εκτροφής.
Η διατροφή [6] των ζώων απαιτείται να είναι:
- ισορροπημένη ως προς τα θρεπτικά συστατικά που περιέχει,
- προσαρμοσμένη στις πεπτικές και μεταβολικές ανάγκες του ζώου (ανάλογα με την παραγωγική φάση που βρίσκεται το κοπάδι),
- ασφαλής για την υγεία των ζώων και παραγόμενων προιόντων και
- καθαρή και ελκυστική.
Στις μελέτες που ακολουθούν γίνεται αναφορά για το εάν επηρεάζονται ο ρυθμός ανάπτυξης, τα χαρακτηριστικά του σφάγιου, η απόδοση σε κρέας, τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά και η ποιότητα του κρέατος, έπειτα από ενσωμάτωση αιθερίου ελαίου της κανέλας στο σιτηρέσιο των προβάτων αλλά και η διερεύνηση της επίδρασης της προσθήκης σιογέλαιου και ιχθυελαίου στο σιτηρέσιο αιγοπροβάτων στη γαλακτοπαραγωγή, την κατανάλωση ξηράς ουσίας και το σωματικό βάρος με ιδιαίτερη έμφαση στο προφίλ των λιπαρών οξέων στο λίπος του γάλακτος. Ενσωμάτωση αιθέριου ελαίου κανέλας στο σιτηρέσιο προβάτων, Επίδραση της προσθήκης λίπους στο σιτηρέσιο αιγοπροβάτων.
Φροντίδες
Η καλή υγιεινή [7] κατάσταση ενός οργανισμού αποτελεί προϋπόθεση για τις αυξημένες αποδόσεις. Κανένας οργανισμός εάν δεν είναι υγιής και δεν διατρέφεται σωστά δεν μπορεί να εκδηλώσει το γενετικό του δυναμικό. Τα άρρωστα ζώα δε δείχνουν σχεδόν κανένα ενδιαφέρον για λήψη τροφής. Συνήθως στέκονται απόμερα, ή πλαγιάζουν και δείχνουν γενική απάθεια σε κάθε ερέθισμα του περιβάλλοντος.
Στα πλαίσια της υγιεινής σε μία εκτροφή προβάτων, τόσο ο ρόλος του κτηνοτρόφου όσο και του ζωοτέχνη και κτηνιάτρου θα πρέπει να στοχεύουν αφενός στην πρόληψη και θεραπεία, αφετέρου στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος των ζώων, είτε μέσω εμβολίων, είτε διατροφικά μέσω της βελτίωσης της διατροφής και της ενίσχυσής της με βιταμίνες και ιχνοστοιχεία αλλά και με τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και υγιεινής (απολυμάνσεις, αποφυγή συνωστισμού, υγρασίας και ρευμάτων αέρα).
Επιπλέον όσον αφορά στην αναπαραγωγή ένα σημαντικό κομμάτι μιας πετυχημένης γέννας στην προβατίνα, είναι και η περιποίηση που θα πρέπει να δώσουμε στο νεογέννητο. Έτσι υπάρχουν ορισμένες φροντίδες [8] που θα πρέπει να ακολουθηθούν απ' τον κτηνοτρόφο μετά τη γέννηση του εμβρύου. Κάποιες απ'αυτές είναι οι εξής:
- Το κρύο νερό που πρέπει να ρίξει ο κτηνοτρόφος στην κεφαλή και στο σώμα του νεογέννητου για να διεγερθεί η αναπνοή.
- Μόλις το αρνί αναπνεύσει, γίνεται ψεκασμός στον ομφάλιο λώρο με αντιβιοτικό σε μορφή spray.
- Tοποθετούμε το αρνί κοντά στο κεφάλι της μητέρας και την ενθαρρύνουμε να το γλείψει ώστε να αναπτυχθεί ο εμβρυομητρικός δεσμός.
Βιολογική εκτροφή αιγοπροβάτων
Σε ό,τι αφορά στη βιολογική κτηνοτροφία τα πρώτα προϊόντα εµφανίζονται στην αγορά κατά τους τελευταίους µήνες του 2000. Η αγορά των βιολογικών προϊόντων ζωικής προέλευσης περιλαµβάνει αυγά, τυρί φέτα και αρνίσιο και κατσικίσιο κρέας. Μετά το 2002 έχουµε και άλλα γαλακτοκοµικά προϊόντα (π.χ. γιαούρτι) και µικρές ποσότητες χοιρινού και µοσχαρίσιου κρέατος. Η ζήτηση βιολογικών ζωικών προϊόντων οδήγησε σε αντίστοιχη αύξηση των εκτάσεων µε κτηνοτροφικές καλλιέργειες.
Σε ό,τι αφορά στη βιολογική αιγοπροβατοτροφία [9] το 1998 στις 15 χώρες της ΕΕ αναφέρονται τα ακόλουθα στοιχεία:
- περίπου 0,4 εκατ. πιστοποιημένα κεφάλια αιγοπροβάτων ή το 0,4 του συνολικού πληθυσμού.
- Από τα 360.000 συνολικά πιστοποιημένα πρόβατα το 29% εκτρέφονται στην Αυστρία, το 27% στη Δανία και το 14% στη Σουηδία.
- Από τις 50.000 συνολικά πιστοποιημένες αίγες, το 34% εκτρέφονται στην Αυστρία, το 20% στη Δανία και το 23% στη Σουηδία.
- Μόνο 4 χώρες της ΕΕ έχουν ποσοστό βιολογικής αιγοπροβατοτροφίας πάνω από 5% επί του συνόλου: Αυστρία (29%), Δανία (13%), Σουηδία (12%) και Φιλανδία (6%).
[10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17]
Σχετικές σελίδες
- Αιγοπρόβατα
- Αυτόχθονες φυλές αιγοπροβάτων στην Ελλάδα
- Ζωοτροφές
- Υφιστάμενη κατάσταση αιγοπροβατοτροφίας
- Συστήματα εκτροφής αιγοπροβάτων
- Εγκαταστάσεις αιγοπροβάτων
- Διατροφή μηρυκαστικών ζώων (Αιγοπρόβατα)
- Φροντίδες νεογέννητων προβάτων
- Αναπαραγωγή αιγοπροβάτων
- Βιολογική εκτροφή αιγοπροβάτων
- Διατροφή μηρυκαστικών ζώων (Αιγοπρόβατα και βοοειδή)
- Υγιεινή των αγροτικών ζώων
- Οιστρικός κύκλος αγροτικών ζώων
Βιβλιογραφία
- ↑ 1,0 1,1 "Ανάπτυξη τομέα αιγοπροβατοτροφίας", Υπουργείο αγροτικής ανάπτυξης και τροφίμων
- ↑ "Αιγοπροβατοτροφία, βασική παραγωγική δραστηριότητα για την αειφόρο ανάπτυξη του αγροτικού χώρου", Φώτιος Βακάκης, Δρ. Γεωπόνος-Γεωργοοικονομολόγος, Αθήνα 2007.
- ↑ Ιστοσελίδα ΕΛΕ: Ελληνική Λιβαδοπονική Εταιρεία, Συστήματα εκτροφής αιγοπροβάτων στην Ελλάδα, Γιακουλάκη, Μ.Δ., Μ. Ζαρόβαλη, Ι. Ισπικούδης, Β. Παπαναστάσης. 2002. Διερεύνηση των συστημάτων εκτροφής των μικρών μηρυκαστικών στην επαρχία Λαγκαδά Θεσσαλονίκης. Πρακτικά 3ου Πανελλήνιου Λιβαδοπονικού Συνεδρίου ΄΄Λιβαδοπονία και ανάπτυξη ορεινών περιοχών΄΄. Καρπενήσι 4-6 Σεπτεμβρίου. Σελ. 395-402, Παπαναστάσης Β. 2009. Λιβαδοκτηνοτροφική Ανάπτυξη. Εκδόσεις Γιαχούδη. Θεσσαλονίκη. Σελ.157.
- ↑ "Γεωπονικό πανεπιστήμιο Αθηνών, Παναγιώτης Παναγάκης, Επίκουρος Καθηγητής Στέγασης Ζώων, Αιγοπροβατοστάσια"
- ↑ , "Διατροφή Αγροτικών Ζώων", Γ. Ζέρβα-Π. Καλαϊσκάκη-Κ. Φεγγερού, Εργαστήριο Διατροφής Ζώων, Τμήμα Ζωϊκής Παραγωγής, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
- ↑ "Διατροφή γαλακτοπαραγωγών προβάτων", Αρσένος Ι. Γεώργιος, Επίκουρος καθηγητής κτηνιατρικής σχολής, Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
- ↑ "Μελέτη ίδρυσης προβατοτροφικής επιχείρησης δυναμικότητας 500 προβατίνων.", Μεταπτυχιακή εργασία του Γιολδάση Χ. Δημήτριου, Αθήνα 2010.
- ↑ Φροντίδα και αναζωογόνηση του νεογέννητου προβάτου
- ↑ ΣΒΒΕ, "Μελέτη για τη βιολογική εκτροφή αιγοπροβάτων και την παραγωγή βιολογικών προϊόντων με βάση το αιγοπρόβειο γάλα", Ιούνιος 2003
- ↑ "Ζωοτροφές, Μύλοι Κρήτης, Πρόγραμμα διατροφής προβάτων και αιγών γαλακτοπαραγωγής"
- ↑ "Ενσωμάτωση αιθέριου ελαίου κανέλας στο σιτηρέσιο αμνών: Επιδράσεις στο ρυθμό ανάπτυξης και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του κρέατος", Μεταπτυχιακή μελέτη του Μπρώνη Μιχαήλ, Αθήνα 2012.
- ↑ , "Επίδραση της προσθήκης λίπους στο σιτηρέσιο αιγοπροβάτων στο προφίλ των λιπαρών οξέων του λίπους του γάλακτος αυτών", Μεταπτυχιακή μελέτη της Τσιλιγκάκη Αφροδίτης, Αθήνα 2012.
- ↑ Στατιστικά θέματα αιγοειδών
- ↑ Στατιστικά θέματα προβατοειδών
- ↑ ΕΛΟΓΑΚ
- ↑ Λιβάδια
- ↑ Feedipedia
