Ασθένειες βοοειδών

Φυματίωση των βοοειδών

Το μικρόβιο Mycobacterium bovis στο οποίο οφείλεται η φυματίωση των βοοειδών

Η φυματίωση είναι χρόνια λοιμώδης μεταδοτική νόσος που προσβάλλει όλα τα είδη των σπονδυλωτών ζώων και χαρακτηρίζεται από τα φυμάτια, τα οποία σχηματίζονται σε όλα σχεδόν τα όργανα και τους ιστούς του σώματος. Προκαλεί τα ίδια περίπου συμπτώματα σε όλα τα είδη των ζώων και στον άνθρωπο.

Η φυματίωση είναι γνωστή νόσος από αρχαιοτάτων χρόνων και ήταν μία πραγματική μάστιγα για την ανθρωπότητα, γιατί ήταν ανίατη, μεταδοτική και θανατηφόρα, αφού σιγά σιγά οδηγούσε στο θάνατο. Από τα βάθη των αιώνων ο άνθρωπος προσπαθούσε να βρει ένα αποτελεσματικό φάρμακο για να αντιμετωπίσει αυτή τη φοβερή νόσο και μόλις το 1952 βρέθηκε το αποτελεσματικό φάρμακο, η ισονιαζίδη. Από τότε καταπολεμείται όπως οι άλλες κοινές αρρώστιες.

Τα βοοειδή και ιδιαίτερα οι γαλακτοφόρες αγελάδες υψηλών αποδόσεων παλαιότερα μολύνονταν σε μεγάλο βαθμό με επακόλουθο τις δυσμενείς επιπτώσεις στην εθνική οικονομία και τη δημόσια υγεία.

Ακόμη και σήμερα η φυματίωση εμφανίζεται σε εκτροφές αγελάδων βελτιωμένων φυλών, οι οποίες ζουν υπό δυσμενείς συνθήκες διατροφής, σταβλισμού και περιποίησης.

Η νόσος προκαλείται από το Mycobacterium tuber-culosis, το οποίο είναι οξεάντοχος βάκιλλος και διακρίνεται σε τρεις τύπους, οι οποίοι διαφέρουν μεταξύ τους ως προς την εκλεκτικότητα προσβολής ορισμένου είδους ζώου ή του ανθρώπου, χωρίς βέβαια να αποκλείεται και η μετάδοσή τους και σε άλλα είδη. Διαφέρουν ακόμη ως προς τα καλλιεργητικά χαρακτηριστικά και την παθογόνο δύναμή τους. Οι τρεις αυτοί τύποι είναι ο ανθρώπειος, ο βόειος και ο τύπος των πτηνών ή ορνίθειος τύπος. Οι δύο πρώτοι τύποι που προσβάλλουν θηλαστικά διαφέρουν λίγο μεταξύ τους, ενώ ο τύπος των πτηνών περισσότερο.

• Ο ανθρώπειος τύπος είναι ο πιο ειδικός τύπος, γιατί συνήθως προσβάλλει αποκλειστικά τον άνθρωπο και σπάνια διάφορα είδη ζώων.
• Ο βόειος τύπος είναι ο πιο κοινός τύπος βακίλλου φυματίωσης, γιατί προσβάλλει όλα σχεδόν τα θερμόαιμα σπονδυλωτά ζώα.
• Ο τύπος των πτηνών είναι πιο ειδικός για τα πτηνά, αλλά σπανιότερα μπορεί να προσβάλλει και τους χοίρους, τα βοοειδή και τα πρόβατα.

Η εισβολή της νόσου στον οργανισμό γίνεται κυρίως με την τροφή, το νερό και τον αέρα και κατά 90% περίπου αρχίζει από τους πνεύμονες στον άνθρωπο και τα βοοειδή, ενώ στα πτηνά συνήθως αρχίζει από τα έντερα. Στις εστίες της λοίμωξης και στους λεμφαδένες των περιοχών τους σχηματίζονται τυρώδεις αλλοιώσεις, μέσα στις οποίες υπάρχουν οι βάκιλλοι. Με τη συνεχή ανάπτυξη των βακίλλων δημιουργούνται μικρά ογκίδια ή οζίδια, τα οποία σιγά σιγά μεγαλώνουν σε μέγεθος και αποτελούν τα λεγόμενα φυμάτια. Μέσα στα φυμάτια συνεχίζεται η ανάπτυξη των βακίλλων και συχνά ενώνονται πολλά φυμάτια μαζί και σχηματίζουν κοκκιώματα, τα οποία καταστρέφουν και αντικαθιστούν τμήματα ολόκληρα οργάνων, όπως λοβούς των πνευμόνων, τμήματα του ήπατος, του σπληνός και άλλων οργάνων. Κοκκιώματα σχηματίζονται και στον υπεζωκότα, το περικάρδιο και το περιτόναιο. Τελικά οι αλλοιώσεις αυτές παίρνουν τη μορφή τυρώδους μάζας, η οποία έχει την τάση να ασβεστοποιείται και στα θηλαστικά συνήθως περικλείεται μέσα σε κάψα από συνδετικό ιστό.

Οι βάκιλλοι με την κυκλοφορία του αίματος και της λέμφου μπορεί να μεταφέρονται σε άλλα όργανα ή ιστούς, όπου σχηματίζουν και άλλα φυμάτια. Όταν πολυάριθμοι βάκιλλοι προερχόμενοι από μια εστία εισέρχονται στην κυκλοφορία, εγκαθίστανται και σχηματίζουν μικρά φυμάτια σε πολλά μεγάλα όργανα με γρήγορο θανατηφόρο αποτέλεσμα. Η μορφή αυτή ονομάζεται κεγχροειδής φυματίωση. Υπάρχουν και περιπτώσεις όπου μικρός αριθμός βακίλλων από κάποια εστία εισέρχεται στην κυκλοφορία και εγκαθίσταται κατόπιν σε κάποιο όργανο, όπου σχηματίζονται μεμονωμένα φυμάτια, τα οποία εγκυστώνονται με συνδετικό ιστό και παραμένουν μικρά για ένα μεγάλο διάστημα ή ακόμη για ολόκληρη τη ζωή χωρίς να γίνονται καν αντιληπτά.

Συμπτώματα της νόσου μπορεί να γίνουν αντιληπτά μόνο σε περιπτώσεις προσβολής σε μεγάλη έκταση, ενώ σε περίπτωση εντοπισμένων μικρών αλλοιώσεων δεν παρατηρούνται συμπτώματα. Επειδή η εξέλιξη της νόσου είναι βραδεία και προοδευτική, τα συμπτώματα αργούν να εμφανιστούν και όταν αρχίζουν να παρουσιάζονται, πολύ βραδέως γίνονται εντονότερα από τα αρχικά. Τα γενικά συμπτώματα της νόσου, τα οποία οφείλονται σε προσβολή μεγάλων και σημαντικών οργάνων, όπως των πνευμόνων και του ήπατος, είναι ένα προοδευτικό αδυνάτισμα του ζώου που καταλήγει σε απίσχναση, ανορεξία και χαμηλό πυρετό με βήχα σε περίπτωση προσβολής των πνευμόνων. Οι λεμφαδένες που είναι εύκολα ψηλαφητοί, όπως οι προωμοπλατιαίοι, οι υπογνάθιοι κ.λπ., με την ψηλάφηση διαπιστώνεται ότι είναι διογκωμένοι. Ειδικά στη φυματιακή μαστίτιδα είναι διογκωμένοι οι οπισθομαστικοί λεμφαδένες.

Δυστυχώς η κλινική διάγνωση της φυματίωσης μπορεί να γίνει μόνο σε προχωρημένο στάδιο της νόσου, όταν τα συμπτώματα γίνονται αντιληπτά με την κλινηκή εξέταση. Έτσι κατά τα πρώτα στάδια της νόσου τα προσβεβλημένα ζώα αποτελούν κίνδυνο για τη μετάδοσή της και στα άλλα ζώα της εκτροφής, καθώς και για τη δημόσια υγεία, γιατί κινδυνεύουν οι άνθρωποι που περιποιούνται τα ζώα αυτά ή έρχονται σε οποιαδήποτε επαφή μ' αυτά.

Για το λόγο αυτό εφαρμόζεται ως διαγνωστική μέθοδος ο φυματινισμός, ο οποίος στηρίζεται σε αλλεργική αντίδραση. Τα φυματικά ζώα είναι αλλεργικά στη φυματίνη και εκδηλώνουν ορισμένες χαρακτηριστικές αντιδράσεις ύστερα από τη χορήγησή της. Ο φυματινισμός γίνεται υποδορίως, οπότε σε περίπτωση προσβεβλημένου ζώου εμφανίζεται πυρετός, ή ενδοδερμικώς, οπότε η αντίδραση είναι τοπική με εμφάνιση εξοίδησης και άλγους. Η εξοίδηση μπορεί να είναι και απλή πάχυνση του δέρματος πάνω από 3mm, οπότε το αποτέλεσμα θεωρείται θετικό.

Η πρόγνωση για τα ζώα είναι δυσμενής, γιατί η θεραπεία είναι ασύμφορη λόγω πολύ υψηλού κόσοτυς, αλλά ακόμη περισσότερο, γιατί τα ασθενή ζώα αποτελούν πολύ σοβαρό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Όταν ο φυματινισμός είναι θετικός, τα ζώα αποστέλλονται στο σφαγείο, όπου αξιοποιούνται τα μη προσβεβλημένα μέρη του σώματός τους.

Η πρόληψη της νόσου στηρίζεται κυρίως στην απαλλαγή από τα ζώα που αντιδρούν θετικά στο φυματινισμό με την αποστολή τους στο σφαγείο. Στις περιπτώσεις ασθενών ζώων με έκδηλα συμπτώματα σε μια εκτροφή, αφού γίνει η απομάκρυνσή τους, εφαρμόζεται αυστηρότατη απολύμανση του στάβλου και όλων των αντικειμένων με ισχυρότατα αντισηπτικά και ασβέστωμα. Ο εμβολιασμός για την πρόληψη της νόσου γίνεται επιτυχώς προς το παρόν μόνο στον άνθρωπο με το εμβόλιο B.C.G, ενώ γίνονται προσπάθειες να βρεθεί εμβόλιο και για τα βοοειδή.

Η φυματίωση των βοοειδών (βόειος τύπος) μεταδίδεται εύκολα στον άνθρωπο και αντίστροφα. Η μετάδοση στους ανθρώπους γίνεται με τον αέρα, σ' αυτούς που έρχονται σε επαφή συχνά με τα ζώα (επαγγελματική νόσος) και με την κατανάλωση ζωοκομικών προϊόντων, όπως π.χ. γάλακτος. Το γάλα βέβαια καθίσταται ακίνδυνο με την παστερίωση.

Από το 1977 εφαρμόζεται στη χώρα μας το πρόγραμμα εκρίζωσης της φυματίωσης των βοοειδών. Σκοπός του προγράμματος είναι η διαπίστωση των θετικών στη φυματίωση βοοειδών και η έγκαιρη απομάκρυνσή τους από την εκτροφή, ώστε να μην αποτελούν κίνδυνο για τα υπόλοιποα ζώα αλλά και για τη δημόσια υγεία. Σύμφωνα με το πρόγραμμα όλα τα βοοειδή ηλικίας άνω των 6 εβδομάδων ελέγχονται με ενδοδερμικό φυματινισμό. Όσα από τα ζώα αντιδράσουν θετικά στην εξέταση, σφάζονται το συντομότερο δυνατό και αποζημιώνονται.

Πυρετός Q των βοοειδών

Η ρικέττσια Coxiella burnetii στην οποία οφείλεται ο Πυρετός Q

Ο πυρετός Q οφείλεται σε μία ρικέττσια, την Coxiella burnetii. Η νόσος εντοπίζεται συνήθως σε μέρη όπου εκτρέφονται αγελάδες και αιγοπρόβατα. Κρότωνες της οικογένειας Ixodidae και Argasidae θεωρούνται δεξαμενές του μικροβίου. Η C. Burnetii κατατάσσεται στην οικογένεια των ρικεττσιών. Πρόκειται για ενδοκυτταρικό, gram-αρνητικό βακτήριο, ανθεκτικό στο εξωτερικό περιβάλλον όπου μπορεί να επιβιώσει για εβδομάδες ή και χρόνια. Στο γάλα, η Coxiella καταστρέφεται μόνο μετά από υψηλή παστερίωση (73^oC για 15").

Η επιδημιολογία της νόσου είναι σύνθετη δεδομένου ότι εμφανίζοναι δύο κύκλοι μετάδοσής της. Στον έναν κύκλο μετάδοσης, ο μικροοργανισμός κυκλοφορεί μεταξύ των άγριων ζώων και των εκτοπαρασίτων τους κυρίως των κροτώνων. Ο άλλος κύκλος εμφανίζεται στα κατοικίδια μηρυκαστικά ανεξάρτητα από τον κύκλο των άγριων ζώων και αφορά στη μετάδοση του μικροοργανισμού από ζώο σε ζώο με τον αέρα, την άμεση επαφή, τη βρώση εμβρυικών υγρών, ή σπανιότερα μέσω του μολυσμένου γάλακτος, χωρίς να αποκλείεται και η συμμετοχή των κροτώνων. Το μικρόβιο αποβάλλεται με τα εμβρυικά υγρά, τους πλακούντες, τα κολπικά εκκρίματα καθώς επίσης και με το γάλα, τα κόπρανα, τα ούρα και το αίμα. Η σπουδαιότερη οδός μετάδοσης του μικροβίου από τα ζώα στον άνθρωπο είναι με τον αέρα μέσω μολυσμένων σωματιδίων σκόνης. Ο κίνδυνος της μόλυνσης είναι αυξημένος σε εκείνα τα άτομα που έρχονται σε άμεση ή έμμεση επαφή με τα μολυσμένα ζώα (κτηνίατροι, εργαστηριακοί, εργάτες βιομηχανίας επεξεργασίας κρέατος, εκδοροσφαγείς), για το λόγο αυτό ο πυρετός Q θεωρείται και επαγγελματική νόσος. Η κατανάλωση μη παστεριωμένου μολυσμένου γάλακτος ή γαλακτοκομικών προϊόντων εμπλέκεται εξίσου στη μετάδοση της νόσου.

• Κλινικά ευρήματα και διάγνωση της νόσου στα ζώα.

Η νόσος στα κατοικίδια ζώα είναι συνήθως υποκλινική μπορεί όμως να προκαλέσει ανορεξία και αποβολή στο πρόβατο και την αίγα. Στην αγελάδα, επιστημονικές μελέτες αναφέρουν την C. Burnetii σαν παράγοντα αγονιμότητας και παροδικών αποβολών που συνοδεύονται από κατακράτηση πλακούντα, ενδομητρίτιδα ή τη γέννηση ελλειποβαρούς μόσχου. Μετά τη μόλυνση του ζώου, η C. Burnetii μπορεί να εντοπιστεί στους μαστούς, τους μαστικούς λεμφαδένες, τον πλακούντα, τη μήτρα από όπου μπορεί να αποβάλεται μετά τον τοκετό και τη γαλουχία. Οι παθολογοανατομικές αλλοιώσεις δεν είναι παθογνωμικές της νόσου με αποτέλεσμα στη διαφορική διάγνωση να περιλαμβάνονται όλοι οι λοιμώδεις και μη παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν αποβολή. Συχνά αναφέρεται συνύπαρξη της C. Burnetii με είδη του γένους Chlamydia. Η διάγνωση της νόσου στο εργαστήριο μπορεί να γίνει ορολογικά, μετά από εξέταση αιμοδειγμάτων ή με απομόνωση του βακτηρίου από παθολογικό υλικό. Συνηθέστερες τεχνικές για τον ορολογικό έλεγχο είναι ο έμμεσος ανοσοφθορισμός, η σύνδεση του συμπληρώματος και η ELISA (Enzyme-linked immunosorbent assay). Τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να εφαρμόζεται και η μέθοδος της αλυσιδωτής αντίδρασης της πολυμεράσης (Polymerase Chain Reaction - PCR). Η εφαρμογή της PCR σε σύγκριση με άλλες εργαστηριακές τεχνικές, όπως ο ενοφθαλμισμός εμβρυοφόρων αυγών, η ανάπτυξη σε κυτταροκαλλιέργειες ή η πειραματική μόλυνση ζωικών προτύπων, θεωρείται ταχύτερη και ασφαλέστερη για το προσωπικό των εργαστηρίων. Η απομόνωση του μικροβίου μπορεί να γίνει από παθολογικό υλικό όπως εμβρυϊκοί υμένες, κολπικό έκκριμα, στομαχικό περιεχόμενο αποβληθέντος εμβρύου σπανιότερα δε από γάλα ή πρωτόγαλα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι λόγω της υψηλής λοιμογόνου δράσης της η Coxiella θεωρείται σαν ένας από τους πλέον επικίνδυνους παράγοντες για το εργαστήριο.

• Θεραπεία, έλεγχος και πρόληψη της νόσου.

Τα μέτρα ελέγχου που θα πρέπει να λαμβάνονται σε μολυσμένες εκτροφές προκειμένου να περιοριστεί η διασπορά του μικροβίου είναι ο διαχωρισμός των εγκύων (ετοιμόγεννων) ζώων, το κάψιμο ή ο ενταφιασμός των εμβρυικών υμένων. Σε ό,τι αφορά στα μέτρα πρόληψης αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν:

1. Ενημέρωση της κοινής γνώμης και ιδιαίτερα των ατόμων που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου σχετικά με τις πηγές μόλυνσης.
2. Διατήρηση των εκτροφών μακρυά από αστικές περιοχές. Περιοδικός έλεγχος των ζώων.
3. Καραντίνα των νεοεισαγόμενων, σε μία εκτροφή, ζώων.
4. Απομόνωση των ζώων που πρόκειται να γεννήσουν σε κλειστό κατά προτίμηση χώρο, κατάλληλη διαχείριση των εμβρυϊκών υμένων, της στρωμνής και λοιπών υλικών καθώς και των αποβαλόμενων εμβρύων (υγειονομική ταφή, κάψιμο), απολυμάνσεις των χώρων.
5. Περιορισμός των νεογέννητων με τις μητέρες τους για 14 τουλάχιστον μέρες μετά τη γέννηση.
6. Συχνές απολυμάνσεις των σταυλικών εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού.
7. Το προσωπικό που κουρεύει τα πρόβατα θα πρέπει να φορά προστατευτικές μάσκες, το δε μαλλί να διατηρείται σε κλειστό χώρο μέχρι τη συλλογή του.
8. Μετά το κούρεμα τα ζώα να υποβάλλονται σε αντιπαρασιτικό λουτρό για προστασία από τα εκτοπαράσιτα.
9. Αυστηρή τήρηση των κανόνων ατομικής υγιεινής, πλύσιμο των χεριών μετά από τους χειρισμούς στα ζώα.
10. Απαγόρευση της κατανάλωσης τροφής, νερού και καπνίσματος κατά τη διάρκεια χειρισμών στα ζώα.
11. Παστερίωση του γάλακτος.

Επιλόχεια υπασβεστιαιμική πάρεση των βοοειδών

Η Επιλόχεια υπασβεστιαιμική πάρεση συμβαίνει κατά ή λίγο μετά τον τοκετό στις αγελάδες και χαρακτηρίζεται από καρδιακή εξασθένιση, κατάπτωση της συνείδησης και γενικευμένη πάρεση. Αν και η ακριβής αιτιολογία της νόσου είναι άγνωστη, είναι γνωστό ότι η εμφάνισή της συνδέεται με την απότομη έναρξη της γαλακτοπαραγωγής των αγελάδων. Πάντως είναι γνωστό ότι η κατάσταση αυτή συνοδεύεται από υπασβεστιαιμία. Έτσι, ενώ η φυσιολογική στάθμη του ασβεστίου στο αίμα των αγελάδων είναι περίπου 10 mg %, στην περίπτωση υπασβεστιαιμίας πέφτει κάτω των 7 mg %. Η στάθμη του μαγνησίου μπορεί να είναι χαμηλή, οπότε συνοδεύεται από τετανία ή να είναι υψηλή , οπότε συνοδεύεται από χαλαρή παράλυση και υπνηλία.

Τα συμπτώματα της νόσου παρουσιάζονται συνήθως μέσα σε 48 ώρες μετά τον τοκετό και σπάνια λίγο πριν απ' αυτόν. Μερικές φορές μπορεί να εμφανιστούν αργότερα και μέχρι 2-3 μήνες. Το πρώτο σύμπτωμα μπορεί να είναι μια αστάθεια στο βάδισμα. Αν δεν αντιμετωπισθεί σύντομα η κατάσταση επιβαρύνεται και η αγελάδα πέφτει κάτω και παρουσιάζει αδυναμία ανέγερσης. Το συνηθέστερο που συμβαίνει είναι το τελευταίο. Η αγελάδα βρίσκεται καθισμένη και δεν μπορεί να ανεγερθεί με κανέναν τρόπο. Έχει το κεφάλι της γυρισμένο και το ακουμπά επάνω στη μια πλευρά του σώματός της ενώ το βλέμμα της είναι απλανές. Παρουσιάζει πλήρη ανορεξία. Τα άκρα της και όλο σχεδόν το δέρμα της είναι κρύα, ενώ συνήθως παρουσιάζει και υποθερμία και υποαισθησία. Αν καθυστερήσει η θεραπεία για μερικές ώρες, τα συμπτώματα επιβαρύνονται και καταλήγουν σε κώμα και τελικά επέρχεται ο θάνατος. Ενώ πλησιάζει το κώμα λόγω της συνεχούς μονόπλευρης κατάκλισης, μπορεί να παρουσιασθούν τυμπανισμός και έμετοι με κίνδυνο να συμβεί πνευμονική αναρρόφηση τροφών.

Έχει παρατηρηθεί ότι οι περιπτώσεις που εμφανίζονται κατά ή λίγο μετα τον τοκετό θεραπεύονται ευκολότερα από εκείνες που εκδηλώνονται αργότερα, καθώς και από εκείνες που συμβαίνουν πριν από τον τοκετό. Η διάγνωση στηρίζεται κυρίως στα παραπάνω συμπτώματα, πλην όμως πρέπει να γίνεται διαφορική διάγνωση από τις εξής παθήσεις: οξοναιμία, εξάρθρημα της λεκανομηριαίας άρθρωσης, κατάγματα της λεκάνης και άλλες κακώσεις κατά τη διάρκεια δυστοκίας ή μαιευτικής επέμβασης, νεοπλασίες στη λεκάνη και τη σπονδυλική στήλη, τετανία βοσκής κ.λπ. Ορισμένες από αυτές τις παθήσεις μπορεί να συνυπάρχουν με την υπασβεστιαιμική πάρεση ή να είναι επιπλοκές της. Άλλες επιπλοκές της νόσου είναι η πνευμονία λόγω αναρρόφησης και η εκφυλιστική μυοπάθεια.

Για τη θεραπεία γίνεται χορήγηση διαλύματος βορογλυκονικού ασβεστίου κατά προτίμηση ενδοφλεβίως. Μέρος του διαλύματος μπορεί να γίνει υποδορίως, οπότε η απορρόφησή του είναι βραδύτερη και έτσι παρατείνεται η διάρκεια της ενέργειά του, όταν αυτό κρίνεται σκόπιμο από τον θεράποντα κτηνίατρο. Ακόμη μπορεί να χορηγηθεί και ενδοπεριτοναϊκώς. Η έγχυση του φαρμάκου γίνεται αυστηρά με τους κανόνες της αντισηψίας και ιδιαίτερα, όταν γίνεται υποδορίως ή ενδοπεριτοναϊκώς. Σε περίπτωση που η παραπάνω θεραπεία δεν έχει ευνοϊκό αποτέλεσμα ή συμβεί υποτροπή, επαναλαμβάνεται η έγχυση μετά 8-12 ώρες για δεύτερη και τρίτη φορά. Όταν η νόσος συνοδεύεται και από υπομαγνησιαιμία, στο παραπάνω διάλυμα προστίθεται βορογλυκονικό ή θειικό μαγνήσιο 5%. Σε περιπτώσεις που η νόσος συνυπάρχει με την οξοναιμία παράλληλα εφαρμόζεται και η θεραπεία της πάθησης αυτής. Μερικές φορές η παραπάνω θεραπεία δε φέρει κανένα αποτέλεσμα ή μόνο κάποια βελτίωση της κατάστασης. Μπορεί τότε να δοκιμαστεί η εμφύσηση των μαστών με την ειδική συσκευή Evers. Κάθε μαστός εμφυσάται και προσδένεται η θηλή του με επίδεσμο για 3-4 ώρες. Αυτό μπορεί να επαναλαμβάνεται κάθε 6-12 ώρες. Αν δεν επιτευχθεί ευνοϊκό αποτέλεσμα, τότε η διάγνωση πρέπει να στραφεί σε κάποια από τις παραπάνω περιπτώσεις, που αναφέρονται για διαφορική διάγνωση.

Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας είναι μικρότερη όταν η πάθηση εμφανίζεται πριν από τον τοκετό.

Η πρόληψη της νόσου στηρίζεται στη χορήγηση επαρκούς και ισορροπημένου σιτηρεσίου από απόψεως περιεκτικότητας σε ανόργανα στοιχεία και ιδιαίτερα σε ασβέστιο, φωσφόρο και μαγνήσιο καθώς και σε λευκώματα, βιταμίνες και υδατάνθρακες. Σε εκτροφές, όπου εμφανίζονται συχνά περιπτώσεις της νόσου, συνιστάται οι αγελάδες τις 2-3 πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό να μην αρμέγονται τέλεια, αλλά να αφήνεται μέσα στους μαστούς μέρος του γάλακτος.

Βεσνοϊτίωση των βοοειδών

Βοοειδές προσβεβλημένο από Βεσνοϊτίωση

Πρόσφατες επιδημιολογικές μελέτες επιβεβαιώνουν αύξηση των κρουσμάτων βεσνοϊτίωσης σε βοοειδή στην Ευρώπη. Όμως, πολλά στοιχεία του αιτιολογικού παράγοντα και του νοσήματος παραμένουν αδιευκρίνιστα.

Αναλυτικότερα, η βεσνοϊτίωση των βοοειδών ή ελεφαντίαση ή ανασάρκα είναι παρασιτικό νόσημα οφειλόμενο στο πρωτόζωο παράσιτο Besnoitia besnoiti (Οικογένεια Sarcocystidae, Φυλή Apicomplexa). Τα βοοειδή, αλλά και άγρια θηλαστικά, όπως οι αντιλόπες, λειτουργούν ως ενδιάμεσοι ξενιστές του παρασίτου, ενώ ο τελικός ξενιστής δεν έχει διευκρινιστεί με σιγουριά. Είναι πολύ πιθανόν οι γάτες να κατέχουν σημαντικό ρόλο στην ολοκλήρωση του βιολογικού κύκλου του παρασίτου. Αναφορικά με την μετάδοση του νοσήματος αποδεικνύεται ότι υπάρχει άμεση και έμμεση μεταξύ των ζώων. Ακόμα έχει διαπιστωθεί αύξηση των κρουσμάτων της νόσου τις θερμές περιόδους του έτους ενοχοποιώντας για την εξάπλωση της νόσου αρθρόποδα, όπως οι αλογόμυγες. Σημαντική θεωρείται τέλος, και η συμμετοχή των άγριων θηλαστικών και τρωκτικών ως αποθήκη του παρασίτου στη φύση.

Το νόσημα παρουσιάζεται με δύο κλινικές μορφές:

• την οξεία μορφή στην οποία τα παράσιτα εντοπίζονται στα αιμοφόρα αγγεία του ξενιστή και
• τη χρόνια στην οποία τα παράσιτα σχηματίζουν κύστεις στον οργανισμό των βοοειδών. Η σοβαρότητα, όμως, των συμπτωμάτων ποικίλλει από ασυμπτωματική λοίμωξη και παρουσία μόνο παρασιτικών κύστεων στον επιπεφυκότα, στο σκληρό χιτώνα του οφθαλμού και στο αιδοίο μέχρι και θάνατο των ασθενών ζώων τα οποία μπορεί να βρίσκονται είτε στην οξεία είτε στη χρόνια φάση. Αρχικά και σε μία σοβαρή εκδήλωση της νόσου μπορεί να παρατηρηθούν πυρετός, μείωση της όρεξης, κατάπτωση και οιδήματα σε διάφορα σημεία του σώματος, όπως στις αρθρώσεις λόγω της αγγειίτιδας που προκαλεί το παράσιτο. Καθώς εξελίσσεται χρονικά το νόσημα παρατηρούνται μακροσκοπικά εμφανείς κύστεις στους ιστούς των προσβεβλημένων ζώων όπως για παράδειγμα στο δέρμα, τους βλεννογόνους και στο σκληρό χιτώνα του οφθαλμού. Ακόμα, στις περιοχές που υπήρχε οίδημα το δέρμα εμφανίζεται παχυμένο, με πτυχώσεις, παρουσιάζει υπερκεράτωση και αλωπεκία (όψη δέρματος ελέφαντα). Τέλος, μπορεί να παρατηρηθεί νεκρωτική ορχίτιδα.

Η χαρακτηριστική κλινική εικόνα στη χρόνια φάση του νοσήματος δίνει υποψία για την παρουσία του συγκεκριμένου αιτιολογικού παράγοντα. Διαγνωστικά μπορεί να χρησιμοποιηθούν ορολογικές δοκιμές, όπως η ELISA, κυτταρολογικές εξετάσεις και η PCR. Θεραπευτικά, δεν υπάρχουν διαθέσιμα φάρμακα ή εμβόλια. Είναι σημαντικό να αποφεύγεται η είσοδος μολυσμένων ζώων και κυρίως ζώων με υποκλινική νόσο σε καθαρές από το παράσιτο εκτροφές.

Τέλος, να σημειωθεί ότι δεν έχει αναφερθεί μόλυνση του ανθρώπου από το συγκεκριμένο παράσιτο.

Βρουκέλλωση των βοοειδών

Το μικρόβιο της Brucella abortus στο μικροσκόπιο

Η βρουκέλλωση είναι μία μεταδοτική νόσος που προσβάλλει κυρίως το γεννητικό σύστημα των ζώων, με αποτέλεσμα την πρόκληση αποβολής και στειρότητα. Το μικρόβιο μπορεί να προσβάλλει κι άλλα όργανα (μαστούς, αρθρώσεις) όπου είναι δυνατό να προκαλέσει σοβαρές βλάβες. Οφείλεται κυρίως στο μικρόβιο Brucella abortus. Σε αρκετές περιπτώσεις τα βοοειδή μπορούν να προσβληθούν και από την Brucella melitensis, βακτήριο που μολύνει κυρίως τα πρόβατα και αίγες ή ακόμα και την Brucella suis, που προσβάλλει κυρίως τους χοίρους. Από την Br. Abortus προσβάλλονται κυρίως τα βοοειδή, ο βίσωνας, ο βούβαλος, το ελάφι κ.ά. Από τη Br. Abortus μπορεί να μολυνθούν και τα σαρκοφάγα ζώα όπως η αλεπού, ο σκύλος, τα άγρια τρωκτικά. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να μολυνθεί και το άλογο. Η μετάδοση της νόσου στα βοοειδή μπορεί να γίνει:

• Από το στόμα, με την κατανάλωση μολυσμένης τροφής ή νερού. Οι τροφές και το νερό μολύνονται από Br. abortus όταν έλθουν σε επαφή με τα υγρά και τα εκκρίματα του γεννητικού συστήματος των μολυσμένων ζώων (εμβρυικά υγρά και υμένες, πλακούντες, θνησιγενή έμβρυα), μετά από αποβολή ή φυσιολογικό τοκετό. Άλλος τρόπος μόλυνσης του περιβάλλοντος είναι με μηχανικούς φορείς (σκυλιά, πουλιά, άγρια τροκτικά) που μεταφέρουν μολυσμένα υλικά (τεμάχια πλακούντων, εμβρύων) από μία μολυσμένη εκτροφή σε άλλες γειτονικές.
• Από το δέρμα εφόσον υπάρχουν τραύματα ή πληγές που έρχονται σε άμεση επαφή με τις εκκρίσεις και με τα κόπρανα των μολυσμένων ζώων.
• Από το μάτι, όταν μολυσμένο υλικό έρθει σε επαφή με τον επιπεφυκότα.
• Από το γεννητικό σύστημα με το σπέρμα μολυσμένου από Br. abortus ζώου ή από το αναπνευστικό σύστημα με την εισπνοή μολυσμένης σκόνης.

Οι μόσχοι μπορούν να μολυνθούν τόσο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όσο και με το μολυσμένο γάλα ή το πρωτόγαλα στη διάρκεια του θηλασμού. Στα βοοειδή η βρουκέλλωση εκδηλώνεται κυρίως με αποβολή των εγκύων ζώων η οποία μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε στάδιο της εγκυμοσύνης συνηθέστερα μετά τον 5ο μήνα. Στις περισσότερες των περιπτώσεων η αποβολή παρατηρείται σε μία μόνο εγκυμοσύνη, ενώ οι επόμενες καταλήγουν σε φυσιολογικό τοκετό. Τα μολυσμένα ζώα που θα γεννήσουν φυσιολογικά αποτελούν σοβαρή πηγή διασποράς του μικροβίου στο περιβάλλον τόσο με τα υγρά του τοκετού όσο και με το γάλα. Τα μοσχάρια που γεννιούνται από μολυσμένα ζώα είναι πολλές φορές κι αυτά μολυσμένα. Άλλα συμπτώματα που είναι δυνατό να εμφανιστούν είναι η πρόκληση πρόωρου τοκετού, η γέννηση ασθενικών μοσχαριών, η κατακράτηση εμβρυικών υμένων, η ενδομητρίτιδα, η στειρότητα και η αρθρίτιδα. Στον ταύρο η ασθένεια μπορεί να εκδηλωθεί με ορχίτιδα, επιδυδυμίτιδα, μείωση της γονιμότητας και αρθρίτιδα, ενώ στα μοσχάρια είναι δυνατό να παρατηρηθεί συλλογή υγρού στις αρθρώσεις των γονάτων. Η σημασία της βρουκέλλωσης των βοοειδών είναι ιδιαίτερα σοβαρή κυρίως για τους ανθρώπους που ασχολούνται με βοοειδή. Ο κύριος τρόπος μόλυνσης του ανθρώπου είναι με την άμεση επαφή με τα μολυσμένα ζώα στη διάρκεια του αρμέγματος, των τοκετών, τη σφαγή, την επεξεργασία των προϊόντων των μολυσμένων ζώων. Η νόσος μπορεί να μεταδοθεί και κατά τη διενέργεια των εμβολιασμών με ζωντανά εμβόλια, καθώς και με τους χειρισμούς μολυσμένων υλικών στα εργαστήρια. Η βρουκέλλωση των βοοειδών μπορεί να μεταδοθεί στον άνθρωπο και μέσω της τροφικής αλυσίδας με την κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων, ιδιαίτερα γάλακτος που δεν έχει παστεριωθεί και γαλακτοκομικών προϊόντων, που δεν υποβλήθηκαν σε επεξεργασία εξυγίανσης, χωρίς όμως να εμφανίζει την ίδια συχνότητα και σημασία με την προσβολή του ανθρώπου από τη βρουκέλλωση των αιγών και των προβάτων που οφείλεται σε άλλου είδους βρουκέλλα, την Brucella melitensis. Από το 1977 εφαρμόζεται στη χώρα μας πρόγραμμα εκρίζωσης της βρουκέλλωσης των βοοειδών. Σκοπός του προγράμματος είναι η διατύπωση των μολυσμένων από βρουκέλλωση βοοειδών και η έγκαιρη απομάκρυνσή τους από την εκτροφή, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η αποφυγή επέκτασης της μόλυνσης στα άλλα ζώα αλλά και να προασπίζεται η δημόσια υγεία και η υγεία των εργαζομένων. Τα πιο σημαντικά μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται κατά της ασθένειας είναι:

1. Άμεση σφαγή των μολυσμένων ζώων.
2. Απομόνωση της εκτροφής και αποφυγή επαφής αυτής με άλλες εκτροφές.
3. Έλεγχος των μετακινήσεων των ζώων.
4. Διενέργεια απολυμάνσεων στα υλικά, τα εργαλεία, τα μεταφορικά μέσα και στις σταβλικές εγκαταστάσεις της εκτροφής.
5. Καταστροφή της μολυσμένης κόπρου και της στρωμνής.
6. Έλεγχος όλων των ευαίσθητων στη νόσο ειδών ζώων που υπάρχουν στην εκτροφή.

Γάλα που προέρχεται από μολυσμένα ζώα δεν χρησιμοποιείται για ανθρώπινη κατανάλωση, συγκεντρώνεται σε ξεχωριστό δοχείο και είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί για διατροφή των ζώων, αφού προηγουμένως υποστεί την κατάλληλη θερμική επεξεργασία. Γάλα που προέρχεται από ζώα που δεν είναι μολυσμένα αλλά βρίσκονται σε εκτροφές που έχουν χαρακτηριστεί ως μολυσμένες, χρησιμοποιείται μόνο για την παρασκευή θερμικά επεξεργασμένου γάλακτος ή προϊόντων με βάση το γάλα, ύστερα από θερμική επεξεργασία, υπό τον έλεγχο της αρμόδιας περιφερειακής κτηνιατρικής αρχής. Βοοειδή που θεωρούνται μολυσμένα από βρουκέλλωση σφάζονται σε εγκεκριμένα σφαγεία, κάτω από συγκεκριμένους υγειονομικούς κανόνες. Απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχία του προγράμματος είναι:

• Η ευαισθητοποίηση των παραγωγών και η συνεργασία τους με τις αρμόδιες κτηνιατρικές αρχές.
• Η καταγραφή όλων των εκτροφών βοοειδών και η σήμανση των ζώων που βρίσκονται σε αυτές.
• Ο έλεγχος των μετακινήσεων των ζώων.
• Ο έλεγχος της νόσου στα σφαγεία.
• Η συνεχής συλλογή πληροφοριών για την επιδημιολογία της νόσου.

Για την προστασία των εκτροφών βοοειδών που είναι απαλλαγμένες από βρουκέλλωση θα πρέπει:

1. Όλα τα βοοειδή που εισέρχονται σε μία εκτροφή να έχουν σήμανση, να προέρχονται από ελεγμένες εκτροφές που έχουν χαρακτηριστεί ως απαλλαγμένες βρουκέλλωσης και να συνοδεύονται από τα ανάλογα κτηνιατρικά υγειονομικά πιστοποιητικά.
2. Να αποφεύγεται η επαφή των ζών μιας εκτροφής με άλλα ζώα που μπορεί να προέρχονται από μολυσμένες, ύποπτες ή μη ελεγμένες γειτονικές εκτροφές.
3. Για κάθε μετακίνηση βοοειδών να εκδίδεται από το Αγροτικό Κτηνιατρείο της περιοχής ειδική άδεια διακίνησης.
4. Κατά τη διάρκεια εργασιών στις σταβλικές εγκαταστάσεις να τηρούνται σχολαστικά όλοι οι κανόνες υγιεινής. Ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να δίνεται επίσης στις συχνές απολυμάνσεις μέσα στην εκτροφή.
5. Να αποφεύγεται η ανταλλαγή εξοπλισμού, εργαλείων και επαγγελματικών οχημάτων εμταξύ των εκτροφών.
6. Να τηρούνται οι βασικές αρχές για την ευζωία των ζώων στις εκτροφές.

Πανώλης των βοοειδών

Η νόσος ξεκινά αρχικά με περίοδο υψηλού πυρετού (40-42^oC), ανορεξία και μείωση του μηρυκασμού. Η αναπνοή των ζώων γίνεται με δυσκολία. Οι βλεννογόνοι του ζώου παρουσιάζουν έντονη συμφόρηση. Από τα μάτια παρατηρείται έντονη ροή βλεννοπυωδών εκκρίσεων–δακρύων, σε αντίθεση με τη ροή σάλιου που είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Η περίοδος των πιο πάνω συμπτωμάτων διαρκεί περίπου 2–3 μέρες.

Όταν κατεβεί ο πυρετός εμφανίζονται γαστροεντερικά συμπτώματα, όπως έντονη αιμορραγική διάρροια, που περιέχει βλέννες και νεκρωμένα τμήματα του βλεννογόνου του εντέρου, που έχει ως αποτέλεσμα την αφυδάτωση του ζώου. Τα προσβεβλημενα βοοειδή παρουσιάζουν έντονο πόνο στην κοιλιά, κοιλιακή αναπνοή, καθώς και συνεχόμενη τάση αφόδευσης. Ο θάνατος επέρχεται συνήθως μέσα σε 8 με 12 μέρες.

Φυσαλιδώδης στοματίτιδα των βοοειδών

Βοοειδές προσβεβλημένο από φυσαλιδώδη στοματίτιδα

Τα συμπτώματα της φυσαλιδώδους στοματίτιδας είναι παρόμοια με αυτά του Αφθώδους Πυρετού (FMD), τα οποία μπορούν εύκολα να συγχυστούν. Σε αντίθεση με τον Αφθώδη Πυρετό, η Φυσαλιδώδης Στοματίτιδα μπορεί να προσβάλει και τα άλογα. Τα προσβεβλημένα ζώα παρουσιάζουν αυξημένη σιελόρροια. Μέσα στο στόμα παρατηρούνται διαφόρων διαστάσεων φυσαλίδες που άλλες είναι ακόμα άρρηκτες και άλλες έχουν σπάσει.

Στα άλογα οι φυσαλίδες εντοπίζονται κυρίως στο πάνω μέρος της γλώσσας, στα χείλη, γύρω από τα ρουθούνια και στις γωνιές του στόματος. Στα βοοειδή εντοπίζονται στη γλώσσα, τα χείλη, τον ουρανίσκο και, μερικές φορές, γύρω από τα ρουθούνια. Στους χοίρους εντοπίζονται πάνω στη μύτη. Στα άλογα και βοοειδή παρατηρούνται πολλές φορές αλλοιώσεις (φυσαλίδες) και στα πόδια που οδηγούν σε χωλότητα.

Ως επιπλοκή παρατηρείται μείωση στην παραγωγή γάλακτος και μαστίτιδα σε γαλακτοφόρα ζώα που οφείλεται σε δευτερογενείς μολύνσεις.

Αφθώδης πυρετός των βοοειδών

Ο αφθώδης πυρετός των βοοειδών είναι νόσος με πολύ ψηλή μεταδοτικότητα και έτσι τα συμπτώματα που περιγράφονται πιο κάτω μπορούν να εντοπιστούν σε μεγάλο αριθμό ζώων μιας εκμετάλλευσης.

Πυρετός, ανορεξία, αγαλαξία για 2-3 ημέρες. Σιελόρροια, φυσαλίδες που περιέχουν αφθώδες υγρό, στις παρειές, τα ούλα και τη γλώσσα. Χωλότητα που προκαλείται από φλεγμονή της στεφάνης των άκρων και από φυσαλίδες στα πόδια των βοοειδών, ειδικά στο μεσοδακτύλιο διάστημα και τη στεφάνη.

Φυσαλίδες μπορεί επίσης να εντοπιστούν στο μαστό και τις θηλές.

Σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών

Αγελάδα προσβεβλημένη από ΣΕΒ. Αδυναμία του ζώου να σταθεί.

Η Σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών είναι μια προοδευτική νευρολογική ασθένεια των αγελάδων. Προοδευτική σημαίνει ότι η κατάσταση χειροτερεύει με την πάροδο του χρόνου. Νευρολογική ασθένεια σημαίνει ότι βλάπτει το κεντρικό νευρικό σύστημα μιας αγελάδας (τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό). Οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν ότι η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών οφείλεται σε μια πρωτεΐνη που ονομάζεται prion. Το πιο κοινό σύμπτωμα είναι η έλλειψη συντονισμού κινήσεων. Η αγελάδα δεν μπορεί να σηκωθεί με τα πόδια και επίσης μπορεί να είναι νευρική και βίαιη. Περνούν τέσσερα έως έξι χρόνια από τη στιγμή που μια αγελάδα έχει προσβληθεί από την ανώμαλη πρωτεΐνη μέχρι να φανούν τα πρώτα συμπτώματα. Αυτό ονομάζεται περίοδος επώασης. Κατά τη διάρκεια της περιόδου επώασης, δεν υπάρχει κανένας τρόπος να διαπιστωθεί ότι μια αγελάδα έχει σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια. Μόλις μια αγελάδα αρχίζει να παρουσιάζει συμπτώματα, γίνεται όλο και πιο άρρωστη μέχρι να πεθάνει, συνήθως μέσα σε δύο εβδομάδες έως έξι μήνες. Δεν υπάρχει θεραπεία και δεν υπάρχει εμβόλιο για την πρόληψη. Επί του παρόντος, δεν υπάρχει αξιόπιστος τρόπος ελέγχου για σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια σε μια ζωντανή αγελάδα. Η επιβεβαίωση της νόσου γίνεται με την εξέταση του εγκεφάλου στο μικροσκόπιο μετά το θάνατο, ο οποίος έχει σπογγώδη εμφάνιση. Οι επιστήμονες επίσης μπορούν να επιβεβαιώσουν εάν μια αγελάδα είχε τη νόσο με τη χρήση τεστ με το οποίο μπορούν να ανιχνεύσουν την ανώμαλη πρωτεΐνη στον εγκέφαλο.

Τα μέρη μιας αγελάδας που δεν τρώγονται από τους ανθρώπους γίνονται σκόνη, και χρησιμοποιούνται για πολλούς σκοπούς, όπως για την παραγωγή ζωοτροφών. Μια αγελάδα προσβάλλεται από σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια με την κατανάλωση ζωοτροφών μολυσμένων με ουσίες από άλλη αγελάδα που ήταν άρρωστη. Οι μολυσμένες ζωοτροφές περιέχουν την ανώμαλη πρωτεΐνη και η αγελάδα μολύνεται, συνήθως στο πρώτο έτος της ζωής της, οπότε τα πρώτα σημάδια της νόσου θα φανούν όταν γίνει πέντε ετών ή μεγαλύτερη.

Υπάρχει μια ανθρώπινη παραλλαγή της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας που ονομάζεται ασθένεια Creutzfeldt-Jakob. Τον Ιούνιο του 2008, 208 άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είναι γνωστό ότι νόσησαν από αυτήν, από την κατανάλωση τροφίμων από αγελάδες που νοσούσαν από σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια. Τόσο η ασθένεια Creutzfeldt-Jakob όσο και η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια δεν είναι μεταδοτικές. Επίσης, έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να νοσήσουν από την κατανάλωση γάλακτος ή γάλακτοκομικών προϊόντων, ακόμα και αν το γάλα προέρχεται από μια άρρωστη αγελάδα.

Πρόβατα, αίγες, βιζόν, ελάφια και άλκες μπορεί να προσβάλλονται από σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια. Η γάτα είναι το μόνο κοινό οικιακό κατοικίδιο ζώο για το οποίο είναι γνωστό ότι προσβάλλεται από ένα είδος σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας που ονομάζεται σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των αιλουροειδών.

Λοιμώδης πλευροπνευμονία των βοοειδών

Αγελάδα προσβεβλημένη από τη λοιμώδη πλευροπνευμονία

Βαριά μεταδοτική νόσος των βοοειδών που προκαλείται από το Mycoplasma mycoides subsp. mycoides. H νόσος έχει εκριζωθεί από την Ευρώπη, Β. Αμερική και Αυστραλία (αφορά πιθανώς εγχώριους ταύρους της Ιβηρικής χερσονήσου). Η κλινική εικόνα που παρουσιάζουν τα ζώα που προσβάλλονται από την ασθένεια αυτή είναι η κατάπτωση και αδυναμία που συνοδεύονται από πυρετό, βήχα, πλευροδυνία. Δημιουργείται άφθονο πλευρικό εξίδρωμα και συμφύσεις, υπερπλασία του μεσολόβιου συνδετικού ιστού. Η νοσηρότητα φτάνει το 100% και η θνησιμότητα το 50%. Τα ιαθέντα ζώα παραμένουν φορείς για διάστημα έως και 10 μηνών. Η μετάδοση γίνεται με τις αναπνευστικές εκκρίσεις.

Σημαντικό ρόλο παίζουν τα ζώα φορείς που συνήθως είναι αυτά που εισάγουν το νόσημα σε μία εκτροφή. Ο χρόνος επώασης είναι 1-2 μήνες.

Η διάγνωση γίνεται βάσει των συμπτωμάτων και επαλήθευση με καλλιέργεια αναπνευστικών εκκρίσεων. Η πρόληψη κι ο έλεγχος της νόσου στις ενζωοτικές περιοχές γίνεται με εμβολιασμό ενώ στις μη ενζωοτικές εφαρμόζεται η μέθοδος stamping out (θανάτωση των ασθενών και όλων των ζώων που ήρθαν σε επαφή με αυτά).

Πρόκειται για νόσημα υποχρεωτικής δήλωσης.

Η συχνότητα παρασιτισμού του πεπτικού συστήματος των βοοειδών στην Ελλάδα

Σε επιζωοτιολογική έρευνα εξετάστηκαν με δύο παρασιτολογικές μεθόδους (καθίζησης και επίπλευσης των παρασιτικών στοιχείων) 600 δείγματα κοπράνων από αντίστοιχο αριθμό βοοειδών, από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Από τα 600 δείγματα τα 321 (53.5%) βρέθηκαν μολυσμένα με ένα ή περισσότερα είδη παρασίτων . Συγκεκριμένα, βρέθηκαν κύστεις Entamoeba bovis σε 3 ζώα (0.5%), ωοκύστεις Eimeria spp. σε 71 ζώα (11.83%), κύστεις Buxtonella sulcata σε 45 ζώα (7.50%), αυγά Dicrocoelium dendriticum σε 27 ζώα (4.50%), αυγά Fasciola hepatica σε 1 ζώο (0.16%), αυγά Paramphistomum cervi σε 28 ζώα (4.66%), αυγά Moniezia benedeni σε 11 ζώα (1.83%), αυγά στρογγυλοειδών σε 250 ζώα (41.66%), αυγά Neoascaris vitulorum σε 20 ζώα (3.33%) και αυγά Trichuris spp. σε 5 ζώα (0.83%). Τα αποτελέσματα αυτά συγκρίνονται με στοιχεία από προηγούμενες παρασιτολογικές έρευνες για το πεπτικό σύστημα στα βοοειδή και στα μικρά μηρυκαστικά στη χώρα μας, καθώς και με δεδομένα για το παρασιτικό φορτίο των βοοειδών σε χώρες της Ευρώπης από τις οποίες εισάγονται τα ζώα στη χώρα μας.

Νόσος της κοιλάδας Rift

Νόσος της κοιλάδας Rift

Μαστίτιδα αγελάδων

Μαστίτιδα ονομάζεται η ασθένεια του ζώου που οφείλεται στη μόλυνση του μαστού από παθογόνους μικροοργανισμούς και έχει σαν συνέπεια την παραγωγή αλλοιωμένης σύστασης και μικρής ποσότητας γάλακτος, με μεγάλο αριθμό παθογόνων μικροοργανισμών. Υπάρχει και η πιθανότητα μόνιμης ή παροδικής αλλοίωσης του μαστού αλλά και πολλές φορές το θάνατο. Ανάλογα με τις συνέπειες που προκαλούν τα μικρόβια και οι τοξίνες τους στο ζώο και κύρια στο μαστό διακρίνονται οι παρακάτω περιπτώσεις:

Μαστίτιδα αγελάδων

Λανθάνουσα μαστίτιδα.

Εμφάνιση μικροβίων στο γάλα, απουσία κλινικών συμπτωμάτων.

Υποκλινική μαστίτιδα.

Εμφάνιση μικροβίων, αύξηση λεμφοκυττάρων, αλλοίωση ποιότητας γάλακτος, μείωση ποσότητας γάλακτος.

Χωρίς εξωτερικά συμπτώματα.

Κλινική μαστίτιδα.

Συμπτώματα όπως της υποκλινικής μαστίτιδας, επιπλέον εξωτερικά συμπτώματα στο μαστό.

Από τα παραπάνω αντιλαμβάνεται κανείς πως η κλινική μαστίτιδα είναι η πιο επώδυνη. Αυτή διακρίνεται σε:

Οξεία μαστίτιδα

• Διόγκωση μαστού

• Υπεραιμία και πόνος στο μαστό

Υποξεία μαστίτιδα

• Θρόμβος στο γάλα

• Απουσία εξωτερικού συμπτώματος

Χρόνια μαστίτιδα

• Δεν θεραπεύεται

• Όλα τα τεταρτημόρια του μαστού είναι προσβεβλημένα και είναι δυνατόν να ατροφήσουν.

Η εμφάνιση της ασθένειας είναι ένας συνδυασμός παραγόντων, όπως το είδος του ζώου, το είδος των μικροοργανισμών (Παθογόνων) και οι συνθήκες περιβάλλοντος.

• Το είδος του ζώου

Έχει παρατηρηθεί πως ζώα με υψηλή παραγωγή ­­­είναι πιο ευάλωτα στην εκδήλωση μαστίτιδων.

Ζώα μεγάλα σε ηλικία είναι περισσότερο ευάλωτα από τα νεότερα.

Μια αγελάδα στην αρχή της γαλακτοπαραγωγικής περιόδου είναι πιο ευάλωτη από ότι μετά.

Η ανατομική κατάσταση του μαστού. Μαστός με μεγάλη θηλή ή μεγάλος μαστός (κρεμασμένος) έχει μεγάλες πιθανότητες να πάθει μαστίτιδα.

• Το είδος του παθογόνου μικροοργανισμού που προσβάλλει το ζώο

Οι μικροοργανισμοί που συνήθως προκαλούν μαστίτιδα είναι οι στρεπτόκοκκοι, σταφυλόκοκκοι, E. Coli, Corynabacterium pyogenes και η P. aeruginosa.

• Συνθήκες περιβάλλοντος

Οι παράγοντες του περιβάλλοντος είναι:

1. Ενσταβλισμός: Πρέπει να γίνεται συχνή ανανέωση του αέρα του στάβλου για να αποβάλλονται το διοξείδιο του άνθρακα, οι παθογόνοι μικροοργανισμοί, η κακοσμία, οι υδρατμοί και γενικά η εξασφάλιση καθαρού αέρα.
2. Το κλίμα: Η θερμοκρασία και η υγρασία πρέπει να διατηρούνται σε σταθερά επίπεδα.
3. Οι συνθήκες υγιεινής: Πόσο συχνά καθαρίζεται ο στάβλος από τη στρωμνή, τα θήλαστρα της αρμεκτικής κ.ά.

Συμπεράσματα:

Υπολογίζεται ότι το 40-60% των αγελάδων υψηλής γαλακτοπαραγωγής έχει προσβληθεί από μαστίτιδα που προσβάλει ένα ή περισσότερα τεταρτημόρια. Απ΄ όλες τις μαστίτιδες οι υποκλινικές αποτελούν το κύριο πρόβλημα, εξαιτίας της μεγάλης συχνότητάς τους και των σοβαρών ζημιών που προκαλούν. Το οικονομικό κόστος που προκαλεί η μαστίτιδα εφόσον δεν παρθούν τα κατάλληλα μέτρα για τον έλεγχό τους είναι ιδιαίτερα βαρύ. Έχει υπολογιστεί ότι αν πάθει μαστίτιδα το ένα τέταρτο του μαστού η απόδοση του ζώου μειώνεται κατά 10-12% για την συγκεκριμένη γαλακτική περίοδο. Αν σ’ αυτό προσθέσουμε και το κόστος θεραπείας τότε πολύ εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς πόσο σημαντική είναι η πρόληψη της ασθένειας.

Η διεθνής ομοσπονδία γάλακτος έχει υπολογίσει ότι η μείωση της παραγωγής γάλακτος από μαστίτιδες στην Ευρώπη ισοδυναμεί με το 10% της ετήσιας γαλακτοπαραγωγής των χωρών αυτών. Η σφαγή των αγελάδων που προσβλήθηκαν από μαστίτιδα είναι μια ακόμη σοβαρή απώλεια για την αγροτική οικονομία. Υπολογίζεται ότι πάνω από το 12% των αγελάδων σφάζεται γιατί έγιναν αντιοικονομικές εξαιτίας της μαστίτιδας κάθε χρόνο. Οι μαστίτιδες προκαλούν μεταβολές στα συστατικά του γάλακτος, όπως το λίπος, οι πρωτεϊνες, η λακτόζη, τα άλατα και τα ένζυμα. Το γάλα που προέρχεται από κλινικές μαστίτιδες είναι μακροσκοπικά αλλοιωμένο και απομακρύνεται από τον παραγωγό. Δεν φτάνει ποτέ στη βιομηχανία. Αντίθετα το γάλα που προέρχεται από υποκλινικές μαστίτιδες είναι φαινομενικά υγειές αλλά προκαλεί ανωμαλίες κατά την επεξεργασία του. Παρατηρήθηκε ότι γάλα που προέρχεται από μαστίτιδα (υποκλινική) παρουσιάζει μείωση στο λίπος από 5–12% και 5–15% των στερεών. Επίσης μείωση παρουσιάζει στο ασβέστιο, κάλιο, ριβοφλαβίνη και λευκωμάτων ενώ έχει αύξηση στα ένζυμα καταλάση, φωσφατάση, στο ΡΗ, στο χλώριο και νάτριο. Το λίπος περιέχει μεγάλο αριθμό λευκοκυττάρων και ταγγίζει πολύ γρήγορα. Το βούτυρο που παράγεται είναι μειωμένης ποιότητας που χειροτερεύει με την πάροδο του χρόνου συντήρησης.

Οι επιπτώσεις στη δημόσια υγεία από την κατανάλωση γάλακτος με μαστίτιδα είναι πολύ σοβαρές και προέρχονται από:

• Τα παθογόνα μικρόβια της μαστίτιδας μπορεί να μεταδοθούν και στον άνθρωπο και να προκαλέσουν διάφορες ασθένειες. Ο κίνδυνος αυτός αποτρέπεται με την παστερίωση.

Τοξίνες και ειδικά της σταφυλοκοκκικής εντεροτοξίνης. Η τοξίνη αυτή είναι θερμοανθεκτική. Προσβάλει το κεντρικό νευρικό σύστημα και το έντερο και προκαλεί επικίνδυνη τροφοδηλητηρίαση. Τέλος, έχουμε λιγότερες θρεπτικές ουσίες, όπως λίπος, καλεΐνη, λακτόζη και βιταμινών, με αποτέλεσμα να φτάνουν στην αγορά προϊόντα χαμηλής θρεπτικής αξίας.