Μορφές καλλιέργειας ελιάς

Οι κύριες μορφές καλλιέργειας ελιάς στην Ελλάδα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι οι εξείς:

• Παραδοσιακοί ελαιώνες
• Εντατικοί παραδοσιακοί ελαιώνες
• Σύγχρονοι εντατικοί ελαιώνες ή ελαιώνες πυκνής φύτευσης
• Ελαιώνες υπερεντατικοί ή πολύ πυκνής φύτευσης
• Αειφορικά συστήματα καλλιέργειας

1. Ελαιώνες βιολογικής καλλιέργειας
2. Ελαιώνες ολοκληρωμένης παραγωγής

Παραδοσιακοί ελαιώνες

Παραδοσιακός ελαιώνας Άμφισσας

Κύρια χαρακτηριστικά των παραδοσιακών ελαιώνων είναι:

• Πυκνότητα:4-12 δένδρα/στρέμμα
• Αποδόσεις: 20-150 κιλά καρπών/στρέμμα
• Απουσία ή ελάχιστη άρδευση,οργανική λίπανση
• Απουσία ή ελάχιστη χρήση φυτοφαρμάκων
• Συμβάλλουν στη διατήρηση των οικοσυστημάτων και της οικολογικής ισορροπίας
• Συμβάλλουν στη μείωση των διαβρώσεων και της υποβάθμισης των εδαφών
• Αξιοποιούν άγονες και μη ποτιστικές περιοχές

Εντατικοί παραδοσιακοί ελαιώνες

Εντατικός παραδοσιακός ελαιώνας

Εντατικοί παραδοσιακοί ελαιώνες είναι η κατηγορία ελαιώνων που επικρατούν στην Ελλάδα. Τα κύρια χαρακτηριστικά τους είναι:

• Πυκνότητα:8-25 δένδρα/στρέμμα
• Αποδόσεις:150-400 κιλά καρπών/στρέμμα
• Κατεργασία εδάφους/ή χρήση ζιζανιοκτόνων
• Λίπανση:κυρίως χημικά λιπάσματα 2-6kg/δένδρο
• Χρήση φυτοφαρμάκων (2-10 φορές το χρόνο)
• Πότισμα μερικώς-σύστημα μπεκ ή σταγόνες

Σύγχρονοι εντατικοί ελαιώνες

Τα χαρακτηριστικά των σύγχρονων εντατικών ελαιώνων ή ελαιώνων πυκνής φύτευσης είναι:

• Αποστάσεις φύτευσης (3x6,4x5,5x7,6x6,6x7,7x8 μέτρα)
• Αριθμός δένδρων/στρέμμα=20-50
• Αποδόσεις 400-1200 κιλά/στρέμμα
• Αυξημένες (μεγάλες) εισροές σε λιπάσματα, νερό, φυτοφάρμακα (πχ.15-35kg άζωτο/στρέμμα)
• Επαναλαμβανόμενη χρήση ζιζανιοκτόνων
• Πότισμα-σύστημα σταγόνων

Οι προϋποθέσεις που απαιτούνται για την εγκατάσταση ελαιώνων πυκνής φύτευσης είναι:

• Διαμόρφωση των δένδρων με κορμό ύψους τουλάχιστον ενός μέτρου
• Διαμόρφωση της κόμης των δένδρων σε μονοκωνικό ή πυραμιδοειδές σχήμα
• Επιλογή εδαφών με όχι μεγάλη κλίση
• Επιθυμητή η χρήση δονητών για τη συλλογή καρπών
• Ύπαρξη ικανοποιητικών ποσοτήτων νερού καλής ποιότητας
• Σωστή επιλογή της ποικιλίας

Τα κριτήρια επιλογής ποικιλιών για πυκνές φυτεύσεις είναι:

• Περιορισμένη ανάπτυξη του ριζικού συστήματος και της κόμης
• Μειωμένη βλαστική ανάπτυξη
• Γρήγορη είσοδος σε καρποφορία
• Υψηλή παραγωγικότητα
• Πολύ καλή ποιότητα λαδιού
• Ομοιόμορφη ωρίμανση καρπών και υψηλή περιεκτικότητα σε λάδι

Πλεονεκτήματα των πυκνών φυτεύσεων έναντι των πολύ πυκνών φυτεύσεων (υπέρπυκνες):

• Μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολλές από τις παραδοσιακές ποικιλίες της κάθε χώρας
• Δε χρειάζεται μόνιμη υποστύλωση
• Μικρότερο κόστος εγκατάστασης και καλλιέργειας τα πρώτα χρόνια μετά τη φύτευση (350-400 ευρώ/στρέμμα έναντι 900-1000 ευρώ/στρέμμα)
• Τα πρβλήματα σκίασης (ασθένειες και άλλα) και ανταγωνισμού είναι περιορισμένα και αν εμφανιστούν θα είναι πολύ αργότερα
• Παραγωγική ζωή 30-40χρόνια έναντι 10-15 της υπέρπυκνης

Υπερεντατικοί ελαιώνες

Τα κύρια χαρακτηριστικά των υπερεντατικών ελαιώνων ή ελαιώνων πολύ πυκνής φύτευσης είναι:

• Αποστάσεις φύτευσης (1-1,5 x 3-5 μέτρα)
• Αριθμός δένδρων/στρέμμα=140-250
• Αποδόσεις: 800-1300kg/στρέμμα
• Αναγκαίο το κεντρικό σύστημα υποστήλωσης
• Δυνατότητα μηχανικής συγκομιδής και κλαδέματος
• Διαμόρφωση της κόμης σε κωνικά ατρακτοειδή σχήματα (κυπαρισσάκι) ή σε παλμέττα
• Αναγκαία προϋπόθεση:η χρήση ποικιλιών περιορισμένης ανάπτυξης και πυκνής βλάστησης (διευκόλυνση μηχανικής συλλογής καρπών)

Πλεονεκτήματα της πολύ πυκνής φύτευσης έναντι της πυκνής φύτευσης:

• Τα δένδρα μπαίνουν πολύ νωρίτερα σε καρποφορία (2^ο-3^ο χρόνο) ενώ στον 5^ο-6^ο φθάνουν την πλήρη παραγωγή
• Οι αποδόσεις/στρέμμα στα πρώτα 8-9 χρόνια περίπου είναι πολύ υψηλότερες
• Πλήρης εκμηχάνιση της συλλογής και μείωση του κόστους
• Με την εκμηχάνιση της καλλιέργειας (κλάδεμα και συλλογή) μειώνεται το κόστος καλλιέργειας σημαντικά

Ποικιλίες που ανταποκρίνονται στην πολύ πυκνή φύτευση:

• Η ελληνική Κορωνέικη IRTA-i38
• Η ισπανική Αρμπεκίνα (Arbequina,κλώνος i18)
• Η ισπανική Αρμποσάνα (Arbosana,κλώνος i43)
• Η ποικιλία Askal στο Ισραήλ
• Η Tosca στην Ιταλία
• Δοκιμάζονται και άλλες ποικιλίες