Καλλιέργεια ηλίανθου
Περιεχόμενα
Προετοιμασία εδάφους
Επειδή το ριζικό σύστημα του ηλίανθου είναι βαθύ, ενδεχόμενη ύπαρξη αδιαπέρατου υπεδάφιου στρώματος πρέπει να αντιμετωπίζεται με υπεδαφοκαλλιεργητή το προηγούμενο καλοκαίρι, οπότε το έδαφος είναι ξηρό και θρυμματίζεται εύκολα. Κατά την φθινοπωρινή περίοδο, συστήνεται βαθύ όργωμα με αναστροφή, που εξυπηρετεί στην καταπολέμηση χειμερινών ζιζανίων και στην ανακατανομή του φωσφόρου που, λόγω της δέσμευσής του στα ανώτερα εδαφικά στρώματα, δεν είναι διαθέσιμος στο βάθος όπου απαντάται το μεγαλύτερο μέρος του ριζικού συστήματος. Οι ανοιξιάτικες επεμβάσεις που ακολουθούν αποσκοπούν στη δημιουργία κατάλληλης σποροκλίνης για την εξασφάλιση γρήγορου και ομοιόμορφου φυτρώματος, στη βελτίωση των φυσικών ιδιοτήτων του εδάφους και στην καταπολέμηση των ανοιξιάτικων ζιζανίων.[1]
Σπορά - Φύτευση
Οι σημαντικότεροι παράγοντες για την επιλογή της κατάλληλης εποχής σποράς είναι η θερμοκρασία εδάφους που θα πρέπει να είναι μεγαλύτερη των 8oC και η εδαφική υγρασία. Συνήθης εποχή σποράς είναι η περίοδος από μέσα έως τέλη Μαρτίου, οπότε ικανοποιούνται οι απαιτήσεις φυτρώματος σε θερμοκρασία και ταυτόχρονα αποφεύγεται η καταστροφή των σπορόφυτων από τις ξηροθερμικές συνθήκες του καλοκαιριού. Η σπορά γίνεται γραμμικά με κοινές πνευματικές μηχανές σε αποστάσεις 75 και 10cm μεταξύ και επί της γραμμής σποράς, αντίστοιχα. Ο συνήθης αριθμός φυτών ανά στρέμμα είναι 6.500-7.000 για αρδευόμενες καλλιέργειες ενώ για τις ξηρικές συνιστάται μειωμένη πυκνότητα της τάξης των 5000-5.500 φυτών/στρέμμα. Το βάθος σποράς κυμαίνεται μεταξύ 3-5cm, ανάλογα με το μέγεθος του σπόρου, την εδαφική υγρασία και τη θερμοκρασία. Η ποσότητα του σπόρου είναι συνήθως 350-500 gr/στρ.[1]
Καταπολέμηση ζιζανίων
Τα κυριότερα ζιζάνια που παρατηρούνται στην καλλιέργεια του ηλίανθου είναι το κοκκινόριζο χηνοπόδιο (Amaranthus retroflexus), η αμβροσία (Ambrosia artemisifolia), το χηνοπόδιο (Chenopodium album), το γαϊδουράγκαθο (Cirsium arvense), η μουχρίτσα (Echinochloa crus galli), ο αγρόπυρος (Elytrigia repens), το ξάνθιο (Iva xanthiifolia), το άγριο σινάπι (Sinapis arvensis), η αγριομελιτζάνα (Xanthium strumarium), η σετάρια (Setaria glauca) και η αλεπονουρά (Alopecurus myosuroides). Σημαντική απειλή για την καλλιέργεια αποτελεί επίσης το παράσιτο της οροβάγχης (Orobanche cumana, Orobanche ramosa), το οποίο αντιμετωπίζεται με τη χρήση ανθεκτικών στην οροβάγχη ποικιλιών καθώς και με ποικιλίες ανθεκτικές στις δραστικές ουσίες ιμιδαζολινόνες ή σουλφονιλουρίες που εφαρμόζονται με ψεκασμό. Οι ποικιλίες αυτές έχουν δημιουργηθεί σε συμβατικά βελτιωτικά προγράμματα. Δεδομένης της ευαισθησίας του ηλίανθου στα ορμονικά ζιζανιοκτόνα, η χημική καταπολέμηση των αγρωστωδών και αρκετών πλατύφυλλων ζιζανίων πραγματοποιείται συνήθως με την εφαρμογή προσπαρτικών (με ενσωμάτωση) ή μεταφυτρωτικών ζιζανιοκτόνων όπως π.χ. αυτά της οικογένειας των δινιτροανιλινών και τριαζινών. Παράλληλα, προληπτικές μέθοδοι αφορούν στην εφαρμογή κατάλληλων συστημάτων αμειψισποράς και στην καταστροφή υπολειμμάτων της καλλιέργειας.[1]
Άρδευση
Αν και η επίτευξη υψηλών αποδόσεων απαιτεί επαρκή άρδευση, η καλλιέργεια στη χώρα μας εγκαθίσταται συνήθως σε ξηρικούς αγρούς. Λόγω της έλλειψης άρδευσης συστήνεται η σωστή διαχείριση των καλλιεργητικών πρακτικών που επηρεάζουν τη διαθεσιμότητα εδαφικής υγρασίας όπως π.χ. ελάχιστη κατεργασία ή επικάλυψη του εδάφους με τα υπολείμματα της προηγούμενης καλλιέργειας την χειμερινή περίοδο. Η καλλιέργεια των σύγχρονων υβριδίων ηλίανθου χαρακτηρίζεται από υψηλές απαιτήσεις σε νερό που φθάνουν τα 500-600m3/στρ. Η ανεπάρκεια εδαφικής υγρασίας κατά την περίοδο της ανθοφορίας έχει μεγαλύτερη αρνητική επίδραση απ’ ότι κατά τη βλαστική περίοδο. Η διαθεσιμότητά της κατά την περίοδο της άνθισης έως και την έναρξη της φυσιολογικής ωρίμανσης είναι καθοριστικής σημασίας για το σχηματισμό και το γέμισμα των σπόρων. Η άρδευση σε αγρούς με σχετικά μικρή υδατοϊκανότητα και χονδρόκοκκη κοκκομετρική σύσταση μπορεί να επιφέρει αυξήσεις στην παραγωγή της τάξης του 50%.[1]
Λίπανση
Ο ηλίανθος ανήκει στα φυτά που είναι απαιτητικά σε θρεπτικά στοιχεία. Η συνιστώμενη λίπανση εξαρτάται από τη γονιμότητα του εδάφους και τη διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων που είναι απαραίτητα για την καλλιέργεια. Το άζωτο αποτελεί το κυριότερο θρεπτικό στοιχείο καθώς συμβάλλει στην καλή ανάπτυξη του φυτού, στην επίτευξη ικανοποιητικών αποδόσεων και στην αύξηση της περιεκτικότητας σε λάδι και πρωτεΐνη. Η εφαρμογή υπερβολικής δόσης αζώτου υποβαθμίζει την ποιότητα πρωτεΐνης. Ο φώσφορος επηρεάζει την απόδοση και την περιεκτικότητα του σπόρου σε λάδι. Το κάλιο συμβάλλει στην αύξηση της ελαιοπεριεκτικότητας, ενώ η έλλειψή του προκαλεί αύξηση του ποσοστού ακόρεστων οξέων. Μια μέση παραγωγή 250kg/στρ, απορροφά από το έδαφος 9 μονάδες αζώτου, 5 μονάδες φωσφόρου, 20 μονάδες καλίου, 4 μονάδες μαγνησίου και 12 μονάδες ασβεστίου. Σε αμμώδη εδάφη συνιστάται η αποφυγή εφαρμογής αζωτούχου λίπανσης κατά τα αρχικά στάδια της καλλιέργειας.[1]
Συγκομιδή
Η ωρίμανση του σπόρου διαρκεί μερικές εβδομάδες και κατά την περίοδο αυτή η περιεκτικότητα σε λάδι μεγιστοποιείται. Η συγκομιδή πρέπει να γίνεται όταν το ποσοστό υγρασίας του σπόρου κυμαίνεται μεταξύ 10-15%, οπότε ο αλωνισμός πραγματοποιείται με μικρές ή καθόλου απώλειες. Στη χώρα μας, η συγκομιδή γίνεται κατά την περίοδο από τέλη Αυγούστου μέχρι αρχές Σεπτεμβρίου, αλλά ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες μπορεί να παραταθεί έως και τον Οκτώβριο. Σε επίσπορη καλλιέργεια η συγκομιδή μπορεί να γίνει και το Νοέμβριο. Η συγκομιδή πραγματοποιείται με συμβατικές αλωνιστικές μηχανές σιτηρών αφού προηγηθούν οι κατάλληλες προσαρμογές, που κυρίως περιλαμβάνουν την προσθήκη μαχαιριού κατάλληλου για τον αλωνισμό του ηλιάνθου και ανέμης η οποία ωθεί τα φυτά στη μηχανή για την ελαχιστοποίηση των απωλειών που, εάν δεν ληφθούν τα παραπάνω μέτρα, μπορεί να φθάσουν έως και 50%.[1]
