Ρεβιθιά
Βοτανικά χαρακτηριστικά ρεβιθιάς
Η ρεβιθιά είναι διπλοειδές είδος, με βασικό χρωμοσωμικό αριθμό 8. Έχει πασσαλώδη κύρια ρίζα με περιορισμένο αριθμό πλαγίων ρίζων. Σε βαθιά εδάφη η κύρια ρίζα μπορεί να φτάσει σε βάθος 120-150cm. Όπως αναφέρεται από τον Nielsen (2001) το ρεβίθι απορροφά νερό μέχρι και από βάθος 120cm. το 74-83% όμως της συνολικής ποσότητας του νερού που χρησιμοποιείται από το φυτό απορροφάται από τα πρώτα 60cm του εδάφους. Τα φυμάτια που σχηματίζονται στις ρίζες είναι λοβωτά.
Ανάλογα με τη γωνία που σχηματίζουν οι βλαστοί (κύριος βλαστός και διακλαδώσεις) με την κατακόρυφο, παρατηρούνται πέντε τύποι ανάπτυξης στα ρεβίθια: όρθιος, ημιόρθιος, ημιπλάγιος, πλάγιος και έρπον. Για την καλλιέργεια προτιμούνται ποικιλίες των δύο πρώτων τύπων, ώστε να διευκολύνεται η μηχανική συγκομιδή. Πολλοί ερευνητές χρησιμοποιούν τους όρους: πρωτογενής, δευτερογενής και τριτογενής βλαστός, προκειμένου να περιγράψουν την πορεία της διαμόρφωσης της φυτοστιβάδας του φυτού. Το ύψος των φυτών συνήθως δεν υπερβαίνει τα 60cm. Διαφορές μεταξύ των ποικιλιών παρατηρούνται και ως προς το ύψος από το έδαφος στο οποίο εμφανίζονται οι διακλαδώσεις.
Το πρώτο πραγματικό φύλλο έχει 2-3 ζεύγη φυλλαρίων και καταλήγει σε ένα ακραίο φυλλάριο. Τα υπόλοιπα φύλλα εκφύονται μεμονωμένα από κάθε γόνατο και είναι διατεταγμένα επί του βλαστού κατ' εναλλαγή. Έχουν συνήθως 11-13 φυλλάρια, τα οποία συνδέονται στην κεντρική ράχη του φύλλου με ένα μικρό μίσχο. Χαρακτηριστικό των φυλλαρίων είναι η οδοντωτή τους περιφέρεια. Στη βάση κάθε φύλλου υπάρχουν δύο παράφυλλα. Τα άνθη φέρονται μεμονωμένα και σπανιότερα ανά ζεύγη (ή τρία μαζί) πάνω σε ποδίσκους που εκφύονται από τις μασχάλες των φύλλων. Τα διπλά άνθη οφείλονται σε ένα υποτελές γονίδιο. Οι ποδίσκοι είναι κοντότεροι από το αντίστοιχο φύλλο. Το μήκος των ανθέων κυμαίνεται από 6 έως 13mm. Το χρώμα της στεφάνης είναι ρόδινο, ιώδες ή λευκό ανάλογα με την ποικιλία.
Ο λοβός του ρεβιθιού είναι τριχωτός, διογκωμένος, με περγαμηνοειδή εμφάνιση. Το μέγεθός του ποικίλλει, αλλά είναι το χαρακτηριστικό του φυτού που επηρεάζεται λιγότερο από το περιβάλλον. Το σχήμα του λοβού περιγράφεται ως ρομβοειδές, ωοειδές ή επίμηκες. Σε κάθε λοβό περιέχονται ένας και σπανιότερα δύο ή τρεις σπόροι. Ο σπόρος φέρει ένα μικρό ράμφος (ακμή) και το σχήμα του είναι:
- γωνιώδες, με πιεσμένες τις πλευρές και μοιάζει με μικρογραφία κεφαλής κριαριού,
- μικρογραφία κεφαλής κουκουβάγιας και
- σχεδόν στρογγυλός, όπως του μπιζελιού. Η επιφάνειά του μπορεί να είναι λεία, ρυτιδωμένη ή ανώμαλη. Το χρώμα του σπόρου είναι ένα σπουδαίο χαρακτηριστικό διάκρισης των ποικιλιών. Αναγνωρίζονται 21 διαφορετικά χρώματα και αποχρώσεις. Επικρατέστερα χρώματα είναι το λευκό, το κιτρινωπό, το κιτρινοκαφέ και το κοκκινωπό. Στα φύλλα, στους βλαστούς και στους λοβούς του ρεβιθιού υπάρχουν μικρές αδενώδεις τρίχες από τις οποίες εκκρίνεται μία κολλώδης ουσία, η οποία περιέχει διάφορα οργανικά οξέα με κυρίαρχο το οξαλικό οξύ. Λόγω αυτών των ουσιών, η χορτομάζα του ρεβιθιού δεν είναι πολύ ελκυστική για τα ζώα και μερικές φορές δρα τοξικά.
Πολλαπλασιασμός ρεβιθιάς
Η ρεβιθιά πολλαπλασιάζεται με σπόρο. Ένα βαθύ όργωμα και δισκοσβάρνισμα είναι αρκετά για να γίνει η εγκατάσταση της καλλιέργειας του ρεβιθιού. Η σπορά του ρεβιθιού παλαιότερα γινόταν μόνο την Άνοιξη (από 15 Φεβρουαρίου έως 15 Μαρτίου). Σήμερα με τη δημιουργία νέων μικρόσπερμων ποικιλιών ανθεκτικών στις χαμηλές θερμοκρασίες (μέχρι -10oC) κτηνοτροφικού ρεβιθιού η σπορά μπορεί να γίνει από το Φθινόπωρο. Η χρησιμοποιούμενη ποσότητα σπόρου είναι 18-20 κιλά για τις μεγαλόσπερμες και 14-16 κιλά για τις μικρόσπερμες και μεσόσπερμες ποικιλίες.
Εδαφοκλιματικές συνθήκες ρεβιθιάς
Το ρεβίθι είναι καλλιέργεια των θερμών ημίξερων κλιμάτων. Τα όρια αντοχής του φυτού στις χαμηλές και υψηλές θερμοκρασίες, κυμαίνονται ευρύτατα μεταξύ των διαφόρων ποικιλιών και εξαρτώνται από την περιοχή προέλευσης της κάθε ποικιλίας. Γενικά το ρεβύθι αντέχει στο κρύο λιγότερο από τα λοιπά χειμερινά ψυχανθή. Για τη βλάστηση του σπόρου χρειάζονται θερμοκρασίες μεγαλύτερες από 5oC. Τα νεαρά φυτά μπορούν να αντέξουν θερμοκρασίες και μέχρι -10oC, σε ορισμένες όμως ποικιλίες αναφέρεται αντοχή μέχρι και -27oC όταν τα φυτά καλύπτονταν από χιόνι.
Για την άνθηση, την επικονίαση και την καρπόδεση, στις περισσότερες ποικιλίες, θεωρούνται ως ελάχιστες θερμοκρασίες οι 10-14oC και ως μέγιστες ο 25-31oC. Αναφέρεται ότι σε θερμοκρασίες μικρότερες από 20oC επηρεάζεται δυσμενώς η βλάστηση της γύρης και η ανάπτυξη του βλαστικού σωλήνα. Με χαμηλές θερμοκρασίες και υψηλή υγρασία, τα πρώτα άνθη που σχηματίζονται είναι ατελή, χωρίς πέταλα, με ατροφικούς ανθήρες και δεν παράγουν σπόρους. Παρ' όλο ότι το ρεβίθι αντέχει στις υψηλές θερμοκρασίες, όταν αυτές υπερβούν τους 30-32oC περιορίζουν την απόδοση, επειδή επιταχύνουν την ωρίμανση και μειώνουν το μέγεθος και το βάρος των σπόρων.
Το ρεβίθι αντέχει στην ξηρασία περισσότερο από τα άλλα ψυχανθή και η καλλιέργειά του επεκτείνεται και σε περιοχές με ελάχιστες βροχοπτώσεις. Σε πολύ μεγάλη όμως ξηρασία, μειώνεται η απόδοση, λόγω μείωσης της καρπόδεσης και του μεγέθους των σπόρων. Ανταποκρίνεται θετικά στην άρδευση όταν υπάρχει δυνατότητα, μπορεί όμως να υποστεί σοβαρές ζημιές σε βροχερές χρονιές από την ανάπτυξη ασθενειών, όπως είναι η ασκοχύτωση και οι σήψεις των ριζών. Το ρεβίθι είναι φυτό είτε μακράς φωτοπεριόδου είτε ουδέτερο, ανάλογα με την προέλευση των ποικιλιών. Ορισμένες ποικιλίες χρειάζονται εαρινοποίηση. Η μεγάλη ηλιοφάνεια αυξάνει τις αποδόσεις.
Οι εδαφικές απαιτήσεις του φυτού είναι περιορισμένες κι έτσι μπορεί να καλλιεργηθεί σε ποικιλία εδαφών. Προσαρμόζεται όμως καλύτερα στα ελαφρότερα εδάφη, τα οποία δεν συγκρατούν υπερβολική υγρασία. Η άνθηση και η καρπόδεση παρατηρούνται πρωιμότερα στα ελφρά και ξηρά εδάφη και οψιμότερα στα υγρά και βαριά. Το ριζικό σύστημα υφίσταται ζημιές από την κατάκλυση. Σε πολύ βαριά εδάφη πιθανόν να δημιουργηθούν προβλήματα και στο φύτρωμα. Το ρεβίθι είναι ευαίσθητο στην αλατότητα του εδάφους. Σημαντική μείωση στην ανάπτυξη παρουσιάζεται και στα αλκαλικά εδάφη. Από την οξύτητα του εδάφους επηρεάζεται κυρίως όταν η ανάπτυξή του εξαρτάται από το άζωτο της αζωτοδέσμευσης, ενώ η επίδραση είναι μικρή όταν προστεθεί αζωτούχος λίπανση. Οι ποικιλίες με μικρούς έγχρωμους σπόρους προσαρμόζονται καλύτερα σε αντίξοες συνθήκες, ενώ οι ποικιλίες με λευκούς σπόρους αποδίδουν καλύτερα σε ευνοϊκές συνθήκες.
Αύξηση και ανάπτυξη του φυτού της ρεβιθιάς
Το φύτρωμα της ρεβιθιάς είναι υπόγειο και η ανάπτυξή της συνεχής. Ο χρόνος της άνθησης εξαρτάται από το γενότυπο, τις θερμοκρασίες κάθε χρονιάς και τη φωτοπερίοδο. Βρέθηκε ότι τα γονίδια που ελέγχουν την πρωιμότητα άνθησης στο ρεβίθι είναι ευαίσθητα τόσο στη θερμοκρασία όσο και στη φωτοπερίοδο. Γενικώς η έναρξη άνθησης του ρεβιθιού καθυστερεί σε σχέση με άλλα ψυχανθή και σε ανοιξιάτικη σπορά παρατηρείται το Μάιο μήνα.
Στιες περιοχές με μεσογειακό κλίμα, στις οποίες ανήκει και η χώρα μας, η διάρκεια της αναπαραγωγικής ανάπτυξης καθορίζεται από την έναρξη της άνθησης και την περίοδο έλευσης της ξηρασίας που σταματά την καρπόδεση. Συνεπώς πρώιμη άνθηση συνδυαζόμενη και με άλλα επιθυμητά χαρακτηριστικά, όπως πρώιμη καρπόδεση σε χαμηλές θερμοκρασίες, είναι δυνατόν να επεκτείνουν την αναπαραγωγική περίοδο και να αυξήσουν την απόδοση στις περιοχές αυτές.
Το ρεβίθι είναι αυτογονιμοποιούμενο είδος. Παρ' όλο ότι αναφέρεται φυσική διασταύρωση, από τους περισσότερους ερευνητές θεωρείται ως φυτό 100% αυτογονιμοποιούμενο. Καθώς προχωρά η ανάπτυξη των ανθοφόρων οφθαλμών, τα νήματα των στημόνων επιμηκύνονται και γύρη από τους ανθήρες εναποτίθεται στο στίγμα. Η γονιμοποίηση γίνεται πριν ανοίξουν τα άνθη και έτσι η αυτογονιμοποίηση είναι ο κανόνας. Η ανθοφορία στο ρεβίθι είναι πλούσια, αλλά παρουσιάζεται σημαντικό ποσοστό πτώσης ανθέων και καρπών. Έτσι ο αριθμός των λοβών ανά φυτό κυμαίνεται από λίγους μέχρι πάνω από 1000. Η πορεία σχηματισμού ανθέων, ο συνολικός αριθμός παραγόμενων ανθέων, η συγκράτηση λοβών και το ποσοστό των ανθέων και των λοβών που απορρίφθηκαν βρέθηκε να ποικίλουν ανάλογα με την εποχή σποράς και την ποικιλία.
Ποικιλίες
Στην Ελλάδα καλλιεργούνται σήμερα τα μεγάλα και μέτρια σε μέγεθος ρεβίθια με χρώμα ανοιχτό έως σκούρο κίτρινο ή κιτρινοκαφέ. Με κριτήριο το μέγεθος του σπόρου οι καλλιεργούμενες ποικιλίες ρεβιθιών[1] διακρίνονται στις ακόλουθες τρεις κατηγορίες.
- Μικρόσπερμα ρεβίθια, με βάρος 1000 σπόρων μικρότερο από 350 γραμμάρια ή διάμετρο σπόρων 5,5-7,5 χιλιοστά.
- Μεσόσπερμα ρεβίθια, με βάρος 1000 σπόρων μεταξύ 350 και 450 γραμμαρίων ή διάμετρο σπόρων 7,5-8,5 χιλιοστά.
- Μεγαλόσπερμα ρεβίθια με βάρος 1000 σπόρων μεγαλύτερο από 450 γραμμάρια ή διάμετρο μεγαλύτερη από 8,5 χιλιοστά.
Οι ποικιλίες ρεβιθιού που είναι γραμμένες στον ελληνικό εθνικό κατάλογο ποικιλιών είναι οι παρακάτω:
Ποικιλίες ρεβιθιάς
Θήβα
Πρόκειται για μεγαλόσπερμη ποικιλία ρεβιθιάς με βάρος 1000 σπόρων που κυμαίνεται μεταξύ 470-510 γραμμαρίων.
Δημιουργήθηκε στο πλαίσιο των βελτιωτικών προγραμμάτων οσπρίων του Ινστιτούτου Κτηνοτροφικών Φυτών και Βοσκών και είναι προϊόν επιλογής από τοπικό πληθυσμό. Το ύψος της ποικιλίας είναι 46-68 εκατοστά. Το χρώμα του άνθους είναι λευκό χωρίς νευρώσεις. Ο καρπός είναι μεγάλος, στρογγυλός, ανοιχτο-κίτρινου χρωματισμού με ανώμαλη αυλακωτή επιφάνεια.
Στις περισσότερες περιοχές σπέρνεται από 20 Φεβρουαρίου έως 10 Μαρτίου. Η άριστη πυκνότητα φυτών/στρ. (περίπου 45.000 φυτά) επιτυγχάνεται με σπορά 18-20 κιλών/στρ. Προσαρμόζεται άριστα ακόμα και σε πολύ φτωχά εδάφη. Πολύ ανθεκτική στην ξηρασία και μέτρια ανθεκτική στις χαμηλές θερμοκρασίες (έως -3oC). Ευαίσθητη στην ασκόχυτα (Ascochyta rabiei). Η μέση στρεμματική απόδοση της ποικιλίας Θήβα κυμαίνεται στα 150-200 κιλά/στρ. σε ξηρικά χωράφια, ενώ σε χωράφια όπου υπάρχει η δυνατότητα άρδευσης η απόδοσή της ξεπερνάει τα 300 κιλά/στρ.
Είναι ποικιλία με άριστη βραστικότητα και νοστιμιά. Δεν είναι γενετικά τροποποιημένη ποικιλία.
Γαύδος
Πρόκειται για μεγαλόσπερμη ποικιλία ρεβιθιάς με βάρος 1000 σπόρων που κυμαίνεται μεταξύ 470-530 γραμμαρίων. Δημιουργήθηκε στο πλαίσιο των βελτιωτικών προγραμμάτων οσπρίων του Ινστιτούτου Κτηνοτροφικών Φυτών και Βοσκών και είναι προϊόν επιλογής από τοπικό πληθυσμό.
Το ύψος της ποικιλίας φθάνει τα 70 εκατοστά. Το χρώμα του άνθους είναι λευκό χωρίς νευρώσεις. Ο καρπός είναι μεγάλος, στρογγυλός, κιτρινο-καφέ χρωματισμού με ανώμαλη αυλακωτή επιφάνεια. Λόγω του ιδιαίτερου τρόπου φυτρώματος μπορεί να σπαρθεί και αργά το Νοέμβριο. Ωστόσο, στις περισσότερες περιοχές σπέρνεται από 20 Φεβρουαρίου έως 10 Μαρτίου. Η άριστη πυκνότητα φυτών/στρ. (περίπου 45.000 φυτά) επιτυγχάνεται με σπορά 18-20 κιλών/στρ.
Προσαρμόζεται άριστα ακόμα και σε πολύ φτωχά εδάφη. Ανθεκτική στην ξηρασία και μέτρια ανθεκτική στις χαμηλές θερμοκρασίες (έως -5oC). Ευαίσθητη έως ανεκτική στην ασκόχυτα (Ascochyta rabiei). Η μέση στρεμματική απόδοση της ποικιλίας Γαύδος είναι 150-200 κιλά/στρ. σε ξηρικά χωράφια, ενώ με κατάλληλη άρδευση ξεπερνάει τα 300 κιλά/στρ.
Είναι ποικιλία με άριστη βραστικότητα και εξαιρετικά γευστικά χαρακτηριστικά. Δεν είναι γενετικά τροποποιημένη ποικιλία.
Κερύνεια
Πρόκειται για μεγαλόσπερμη ποικιλία ρεβιθιάς με βάρος 1000 σπόρων που κυμαίνεται μεταξύ 460-500 γραμμαρίων. Δημιουργήθηκε στο πλαίσιο των βελτιωτικών προγραμμάτων οσπρίων του Ινστιτούτου Κτηνοτροφικών Φυτών και Βοσκών και είναι προϊόν επιλογής από τοπικό πληθυσμό.
Το ύψος της ποικιλίας φθάνει τα 70 εκατοστά. Το χρώμα του άνθους είναι λευκό χωρίς νευρώσεις. Ο καρπός είναι μεγάλος, στρογγυλός, ανοιχτο-κίτρινου χρωματισμού με ανώμαλη αυλακωτή επιφάνεια. Στις περισσότερες περιοχές σπέρνεται από 20 Φεβρουαρίου έως 10 Μαρτίου. Η άριστη πυκνότητα φυτών/στρ. (περίπου 45.000 φυτά) επιτυγχάνεται με σπορά 18-20 κιλών/στρ. Προσαρμόζεται άριστα σε όλους τους τύπους εδαφών ακόμα και σε πολύ φτωχά εδάφη. Είναι ποικιλία ανθεκτική στην ξηρασία και μέτρια ανθεκτική στις χαμηλές θερμοκρασίες (έως -5oC). Ευαίσθητη έως ανεκτική στην ασκόχυτα (Ascochyta rabiei).
Η μέση στρεμματική απόδοση της ποικιλίας Κερύνεια είναι 150-200 κιλά/στρ. σε ξηρικά χωράφια, ενώ με κατάλληλη άρδευση ξεπερνάει τα 300 κιλά/στρ.
Είναι ποικιλία με άριστη βραστικότητα και εξαιρετικά γευστικά χαρακτηριστικά. Δεν είναι γενετικά τροποποιημένη ποικιλία.
Αμοργός
Πρόκειται για μεσόσπερμη ποικιλία ρεβιθιάς με βάρος 1000 σπόρων 350-380 γραμμάρια. Δημιουργήθηκε στο πλαίσιο των βελτιωτικών προγραμμάτων οσπρίων του Ινστιτούτου Κτηνοτροφικών Φυτών και Βοσκών και είναι προϊόν επιλογής από τοπικό πληθυσμό.
Το ύψος της ποικιλίας κυμαίνεται στα 45-65 εκατοστά. Το χρώμα του άνθους είναι λευκό χωρίς νευρώσεις. Ο καρπός είναι στρόγγυλος και έχει χρώμα κίτρινο έως κιτρινο-καφέ με αυλακώσεις. Λόγω της αντοχής στις χαμηλές θερμοκρασίες (έως -10oC) σπέρνεται και το φθινόπωρο (αρχές-μέσα Νοεμβρίου) με 16-18 κιλά το στρέμμα. Άριστη πυκνότητα σποράς είναι τα 50-52.000 φυτά/στρ.
Δεν έχει ιδιαίτερες εδαφικές απαιτήσεις και αποδίδει ικανοποιητικά ακόμα και σε πολύ φτωχά εδάφη. Πολύ ανθεκτική στην ξηρασία. Παρουσιάζει χαρακτηριστική ανθεκτικότητα σε όλες τις φυλές της ασκοχύτωσης (Ascochyta rabiei) που υπάρχουν στην Ελλάδα.
Η μέση στρεμματική απόδοση της ποικιλίας Αμοργός είναι 160-220 κιλά/στρ. σε ξηρικά χωράφια. Με σωστή άρδευση ξεπερνάει τα 350 κιλά/στρ.
Έχει άριστη βραστικότητα και ευχάριστα γευστικά χαρακτηριστικά. Δεν είναι γενετικά τροποποιημένη ποικιλία.
Ασθένειες
Η κυριότερη ασθένεια απ'την οποία προσβάλλεται η καλλιέργεια της ρεβιθιάς είναι η ασκοχύτωση. Η αθένεια αυτή προκαλείται από μύκητα και προσβάλλει κυρίως τα ρεβίθια, αλλά και τα φασόλια και τα μπιζέλια. Προσβάλλει όλα τα υπέργεια μέρη του φυτού, όταν επικρατεί υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία, βροχή και κακός αερισμός.
Εχθροί
Όπως όλες οι καλλιέργειες έτσι και στα ψυχανθή υπάρχουν προσβολές από διάφορους εχθρούς. Αυτές στα διάφορα ψυχανθή είναι οι αφίδες, τα λεπιδόπτερα, τα τζιτζικάκια, οι βρωμούσες, οι νηματώδεις κ.ά. Οι κυριοτεροι όμως εχθροί που προσβάλλουν τις ρεβιθιές είναι ο βρούχος, το πράσινο σκουλήκι (πρόκειται για τον ίδιο εχθρό που προσβάλλει κι άλλες καλλιέργειες, όπως αυτή του βαμβακιού, του αραβόσιτου, της πατάτας κ.λπ.) και ο θρίπας.
Πληροφοριακά στοιχεία
Ευδοκιμεί στις περιοχές
|
Σχετικές σελίδες
- Ψυχανθή
- Καλλιέργεια ρεβιθιάς
- Βοτανικά χαρακτηριστικά ρεβιθιάς
- Ρεβίθι
- Όσπρια
- Φώσφορος
- Μαγνήσιο
- Ασβέστιο
- Σίδηρος
- Ποικιλίες ρεβιθιάς
- Εδαφοκλιματικές συνθήκες ρεβιθιάς
- Αύξηση και ανάπτυξη του φυτού της ρεβιθιάς
- Εχθροί ρεβιθιάς
- Βαμβάκι
- Αραβόσιτος φυτό
- Πατάτα φυτό
- Ασθένεια ρεβιθιάς Ασκοχύτωση
- Μύκητες
- Φασόλι
Βιβλιογραφία
- ↑ "Ελληνικές ποικιλίες οσπρίων", Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός "Δήμητρα", Γενική Διεύθυνση Αγροτικής Έρευνας, Ινστιτούτο Κτηνοτροφικών Φυτών και Βοσκών Λάρισας, Απρίλιος 2012.
- ↑ Ρεβιθιά
- ↑ Καλλιέργεια ρεβυθιάς
- ↑ "Εχθροί και ασθένειες Ψυχανθών", Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας, Λευκωσία-Κύπρος, Έκδοση 19/2009.
- ↑ "Σκωρίαση ρεβυθιάς", Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Περ/κό Κέντρο Προστασίας Φυτών και Ποιοτικού Ελέγχου Μαγνησίας, Γεωργικές Προειδοποιήσεις για Ψυχανθή 1-30.4.2012
- ↑ "Ειδική γεωργία, Σιτηρά και ψυχανθή", Δέσποινα Παπακώστα-Τασοπούλου, Καθηγήτρια Γεωπονικής Σχολής Α.Π.Θ.
