Μαστίχα
Στάδια κατεργασίας
Πρώτη κατεργασία: Στα Μαστιχοχώρια όταν ο παραγωγός συγκεντρώνει την παραγωγή του, πρώτα κοσκινίζει, δηλαδή κάνει το ταχτάρισμα, με το οποίο ξεχωρίζει τη μαστίχα από τα φύλλα και τα χώματα. Μετά διαλύει μέσα σε κρύο νερό σαπούνι, δημιουργείται ένας πλούσιος αφρός και πλένεται καλά η μαστίχα. Τελικά την ξεπλένει με πολλά κρύα και καθαρά νερά και την απλώνει μέσα στο σπίτι για να στεγνώσει καλά. Έπειτα χρησιμοποιώντας ένα μικρό μαχαιράκι ξεκολλά κάθε ξένη ύλη που τυχόν έμεινε κολλημένη πάνω στους κόκκους. Αυτή η εργασία γίνεται από τις γυναίκες του σπιτιού, έξω από την πόρτα τους το καλοκαίρι και το χειμώνα στις βραδινές συντροφιές. Μετά το τσίμπημα, δηλαδή το καθάρισμα που γίνεται με βελόνα για να φύγουν τα πετραδάκια, η μαστίχα κοσκινίζεται με διάφορα κόσκινα για να γίνει η ταξινόμηση. Τα παραπροϊόντα που δημιουργούνται είναι η σκόνη και το καζανομάστιχο. Χρησιμοποιείται για τον αρωματισμό των ποτών, κυρίως του ούζου. Όλες σχεδόν οι εργασίες της επεξεργασίας και της ταξινόμησης γινόταν από τις γυναίκες των παραγωγών. Τα υπολείμματα από την κατεργασία της μαστίχας ήταν χώμα, φύλλα σχοίνου και σκόνη μαστίχας. Η σκόνη ανήκε εθιμικά στη γυναίκα του παραγωγού, η οποία την κρατούσε ως δώρο, επειδή το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών γινόταν από τις γυναίκες. Αυτή την αντάλλασσε στους πλανόδιους πωλητές με ίσο βάρος σε ρύζι, μακαρόνια, ζάχαρη. Μετά την κατεργασία και ταξινόμηση οι παραγωγοί παραδίνουν στο συνεταιρισμό όλη τους την παραγωγή. Εκεί ο τεχνικός υπάλληλος της Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου (Ε.Μ.Χ) με κόσκινο ελέγχει τις κατηγορίες και ο συνεταιρισμός θα εκδώσει απόδειξη κατάστασης, το λεγόμενο ζυγολόγιο και θα στείλει στην Ένωση τη μαστίχα.
Δεύτερη κατεργασία: Η δεύτερη κατεργασία γίνεται στην Ένωση. Συγκεκριμένα, όταν η καθαρή μαστίχα παραδοθεί από το συνεταιρισμό στην Ένωση, πλένεται πολλές φορές και απλώνεται για να στεγνώσει. Μετά το στέγνωμα τη ρίχνουν πάνω σε τραπέζια, όπου οι γυναίκες θα κάνουν το δεύτερο τσίμπημα για να καθαρίσουν με περισσότερη φροντίδα κομμάτι - κομμάτι τη μαστίχα με σουγιαδάκια . Η Ένωση ξεχωρίζει την καθαρή μαστίχα σε χονδρή και ψιλή. Σήμερα οι εμπορικοί τύποι της καθαρής μαστίχας είναι 6 και είναι:
- μαστίχα χονδρή Νο1
- μαστίχα χονδρή Νο3
- μαστίχα χονδρή Νο4
- μαστίχα ψιλή Νο1
- μαστίχα ψιλή Νο3
- μαστίχα ψιλή Νο5
Ο καθένας από τους παραπάνω τύπους έχει την τιμή του.[1]
Χρήση
Ιατρική - Φαρμακευτική: Στα νεότερα χρόνια η μαστίχα έχει χρησιμοποιηθεί από εθνικές φαρμακοβιομηχανίες για τις αντικαρκινικές ιδιότητες της. Στη μαστίχα αποδίδουν ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση. Συγκεκριμένα, δρα επουλωτικά λύοντας τις φλεγμονές ορισμένων οργάνων όπως περιοδοντίτιδες, οισοφαγίτιδες, γαστρίτιδες, δωδεκαδακτυλικό έλκος , κολπίτιδες και αιμορροΐδες. Επιπλέον, το μάσημα της τσίχλας, διευκολύνει την πέψη με την αντανακλαστική έκκριση σιέλου και γαστρικού υγρού. Αναφέρουν ότι ακόμη και σε ελάχιστες δόσεις η μαστίχα μπορεί να θεραπεύσει το πεπτικό έλκος, για το οποίο ευθύνεται το Helicobacter pylori. Σημαντική είναι η επίδραση της μαστίχας στη λειτουργία του ήπατος με την ενεργοποίηση της αποτοξινωτικής του δραστηριότητας. Έτσι απορροφάται η χοληστερίνη, της οποίας η τιμή στο αίμα μειώνεται με συνέπεια την ελάττωση των καρδιακών παθήσεων. Ακόμη αναφέρονται και διουρητικές ιδιότητες. Η μαστίχα αποτελεί ένα από τα συστατικά για την παρασκευή του υλικού των μικροκάψουλων, δισκίων βραδείας αποδέσμευσης, φαρμάκων και βιταμινών. Η μαστίχα και το παράγωγό της κολοφώνιο χρησιμοποιούνται στη χειρουργική για την παρασκευή χειρουργικών ραμμάτων. Τα ράμματα αυτά απορροφώνται από τον οργανισμό και δεν χρειάζεται επέμβαση κοπής.
Οδοντιατρική: Στην οδοντιατρική η μαστίχα χρησιμοποιείται ως συστατικό του σφραγίσματος των δοντιών και των εκμαγείων οδοντοστοιχείων. Στην ορθοδοντική, βοηθάει στη βελτίωση των ατελειών της οδοντοστοιχίας, όπως σκελετικών χασμοδοντιών. Η ευγενόλη που βρίσκεται στο μαστιχέλαιο χρησιμοποιείται στην οδοντιατρική ως αντισηπτικό και καταπραϋντικό. Το μάσημά της μαστίχας μάλιστα συμβάλλει στην αντισηψία του στόματος και στο δυνάμωμα των ούλων. Ειδικότερα όσον αφορά τη σκληρή φυσική μαστίχα, δραστηριοποιεί τους περιοδοντικούς ιστούς με αποτέλεσμα τη βελτίωση της λειτουργικής ικανότητας των μασητήριων μυών. Η συστηματική μάσηση μαστίχας περιορίζει σημαντικά το σχηματισμό των μικροβιακών πλακών. Έτσι, προλαμβάνεται η τερηδόνα και οι περιοδοντικές παθήσεις
Βιομηχανία: Η μαστίχα έχει πολλές εφαρμογές στη βιομηχανία. Ειδικότερα χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, σε κρέμες προσώπου και σε βερνίκια νυχιών. Στην υφαντουργία και τη βαμβακουργία βοηθάει στη σταθεροποίηση των χρωμάτων και στο κολλάρισμα των υφασμάτων, ιδίως των μεταξωτών. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης στη βυρσοδεψία, στην παραγωγή πλαστικών και ελαστικών, στην παραγωγή χρωμάτων, κόλλας, κολλοειδών ουσιών και καμφοράς. Στις χρήσεις της μαστίχας συμπεριλαμβάνεται η κατασκευή βερνικιών υψηλής ποιότητας, όπως βερνίκια αεροσκαφών, μουσικών οργάνων, επίπλων κ.λ.π. Χρησιμοποιείται ακόμη, στη λιθογραφία ως σταθεροποιητής χρωμάτων, καθώς επίσης για την παρασκευή ισπανικού κεριού ή αλλιώς βουλοκέρι. Πολλοί καλλιτέχνες τέλος χρησιμοποιούν τη μαστίχα στη ζωγραφική και ειδικότερα στις ελαιογραφίες.
Ποτοποιία: Στην ποτοποιία η μαστίχα χρησιμοποιείται για την παρασκευή λικέρ με μαστίχα και ούζου με μαστίχα. Υπάρχει επίσης το ποτό Μαστίχα, το οποίο πίνεται ως απεριτίφ. Στον αραβικό κόσμο και ιδιαίτερα στο Ιράκ, προστίθεται στην παρασκευή του τοπικού ποτού ΑΡΑΚ. Με την προσθήκη μαστίχας το ποτό αποκτά το άρωμα της μαστίχας και περιορίζεται η βλαπτική δράση της αλκοόλης στο στομάχι.
Αισθητική: Το μαστιχέλαιο χρησιμοποιείται ως βασικό στοιχείο στις κρέμες προσώπου λόγω της ιδιότητας του να καθαρίζει το πρόσωπο και να του δίνει λαμπερό χρώμα). Επίσης, χρησιμοποιείται και στην παρασκευή διαφόρων άλλων καλλυντικών όπως σαμπουάν, σαπούνια, αφρόλουτρα κ.λ.π.
Μαγειρική - Ζαχαροπλαστική: Η μαστίχα χρησιμοποιείται ως πρόσθετη ύλη στην παρασκευή μεγάλου αριθμού γλυκών, ζαχαρωτών και αρωματικών αρτοσκευασμάτων, καθώς επίσης και ως βελτιωτικό γεύσης σ’ αυτά τα τρόφιμα. Η μαστίχα ως γλυκό του κουταλιού σερβίρεται μέσα σε νερό και αποτελεί το λεγόμενο γλυκό υποβρύχιο. Επίσης χρησιμοποιείται στο λανσάρισμα της σοκολάτας, στα λουκούμια, στα μπισκότα, στα παγωτά, στις καραμέλες και σε άλλα τρόφιμα. Στη μαγειρική προσδίδει διακριτικό άρωμα σε τροφές όπως το κρέας, το κοτόπουλο ή το τυρί και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμη και ως μπαχαρικό. Τέλος, χρησιμοποιείται και στην αρτοποιία.[1]
Διαθρεπτική αξία
Σήμερα έχουν αποδειχθεί επιστημονικά πολλές ιδιότητες της μαστίχας ευεργετικές για την υγεία, ενώ η έρευνα στο πεδίο αυτό συνεχίζεται. Η μαστίχα Χίου είναι η ρητίνη του μαστιχόδενδρου και αποτελείται κυρίως από πολυτερπένια και πολυσακχαρίτες, καθώς και από μια μεγάλη ποικιλία άλλων ουσιών, μεταξύ των οποίων και πολυφαινόλες, οι οποίες αποτελούν ισχυρά αντιοξειδωτικά. Συγκεκριμένα, στη φαρμακευτική χρησιμοποιείται για να παρασκευαστούν μικροκάψουλες που περιέχουν διάφορες φαρμακευτικές ουσίες, οι οποίες αποδίδονται αργά στο στομάχι, λόγω βραδείας διάλυσης της μικροκάψουλας. Η μαστίχα ακόμη έχει αντιφλεγμονώδεις και επουλωτικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται τόσο εσωτερικά ύστερα από κατάποση, όσο και εξωτερικά με επάλειψη. Μια σπουδαία ιδιότητά της μαστίχας είναι ότι θεραπεύει το πεπτικό έλκος, γιατί σκοτώνει το υπεύθυνο βακτηρίδιο του έλκους, το ελικοβακτήριο του πυλωρού. Βέβαια το στοιχείο αυτό αν και είναι πλέον αποδεδειγμένο επιστημονικά, οι πολυεθνικές εταιρείες που κατασκευάζουν χάπια για το σκοπό αυτό, το κρατούν μυστικό. Ωστόσο είναι ευρέως διαδεδομένο πλέον, ότι η μαστίχα αποτελεί το φάρμακο του στομαχιού. Πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι προστατεύει αποτελεσματικά το ήπαρ πειραματόζωων ύστερα από πρόκληση ηπατοτοξικότητας, ενώ πιστοποιήθηκαν σε προκαταρκτικό στάδιο στα εργαστήρια του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου από τον καθηγητή βιοχημείας και Χημείας Τροφίμων Νικόλαο Ανδρικόπουλο, οι αντικαρκινικές και αντιθρομβωτικές ιδιότητές της. Στην πρώτη περίπτωση αποδείχθηκε η προστατευτική δράση που ασκεί το εκχύλισμα μαστίχας στην ανάπτυξη διαφόρων καρκινικών κυττάρων και στη δεύτερη περίπτωση, η προληπτική δράση που έχει το εκχύλισμα μαστίχας Χίου στην εμφάνιση καρδιοπαθειών. Το εκχύλισμα αυτό είναι εμπλουτισμένο από τις ουσίες που περιέχει η μαστίχα και με πείραμα αποδείχθηκε ότι προστατεύει αποτελεσματικά τη λιποπρωτείνη χαμηλής πυκνότητας LDL από την οξείδωση.
Η LDL είναι γνωστή και ως κακή χοληστερίνη. Μάλιστα, η οξειδωμένη LDL είναι η κυρίως υπεύθυνη για το σχηματισμό της αθηρωματικής πλάκας που αποφράσσει τα αγγεία και οδηγεί σε καρδιοπάθειες. Πολύ ενδιαφέρον είναι επίσης ότι ισχυρή αντιοξειδωτική δράση λαμβάνεται και από το σιέλο που καταπίνουμε ύστερα από το μάσημα μιας ώρας ενός κουφέτου εμπορίου μαστίχας Χίου ή ενός τεμαχιδίου ακατέργαστης μαστίχας. Αντιθέτα , η μάσηση κάποιας άλλης μαστίχας δεν έδειξε καμία αντιοξειδωτική δράση. Ειδικότερα όσον αφορά τη μαστίχα Χίου μάσησης ELMA, είναι η μοναδική στον κόσμο τσίχλα μάσησης που συνίσταται από μια φυσική βασική πρώτη ύλη, τη ρητίνη του μαστιχόδενδρου. Όλες οι άλλες τσίχλες του εμπορίου έχουν ως βάση συνθετικές ουσίες. Άλλος ένας λόγος υπεροχής της χιώτικης μαστίχας συγκριτικά με τις υπόλοιπες είναι ότι λόγω της σχετικά σκληρής υφής της κατά το μάσημα συμβάλλει στην ενίσχυση των ούλων και στην βελτίωση των χασμοδοντιών. Γενικότερα βοηθάει στη μείωση της συχνότητας των ορθοδοντικών προβλημάτων και στη βελτίωση των ατελειών της οδοντοστοιχίας. Ακόμη λόγω των αντισηπτικών της ιδιοτήτων περιορίζει τη μικροβιακή πλάκα και έτσι προλαμβάνεται η τερηδόνα και οι άλλες περιοδοντικές παθήσεις. Γενικότερα, προστατεύει τα δόντια , δυναμώνει τα ούλα και περιορίζει την κακοσμία του στόματος. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιείται ως συστατικό στις οδοντόκρεμες. Επιπλέον η έκκριση σιέλου και γαστρικού υγρού κατά τη μάσηση διευκολύνει την πέψη.
Εκτός από τις παραπάνω ευεργετικές επιδράσεις της μαστίχας, η χρήση της σε πολλές μορφές καρκίνων ήταν γνωστή από την αρχαιότητα. Συγκεκριμένα, η μαστίχα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην καταπολέμηση διαφόρων μορφών καρκίνου, όπως κίρρωση του ήπατος, καρκίνο του ήπατος, του στομάχου, του σπληνός, του μαστού και άλλα. Επιπρόσθετα, η μαστίχα αποτελεί πλούσια πηγή ιχνοστοιχείων ανάμεσα στα οποία συμπεριλαμβάνονται το νάτριο, ο μόλυβδος, το μαγνήσιο, το κάλιο, ο σίδηρος, το ασβέστιο, το μαγγάνιο, ο ψευδάργυρος και το κοβάλτιο . Ο ρόλος των ιχνοστοιχείων στους ζωντανούς οργανισμούς είναι ζωτικής σημασίας. Μάλιστα, η έλλειψη ιχνοστοιχείων από τη διατροφή του ανθρώπου έχει σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση ορισμένων ασθενειών. Όσον αφορά τη σκόνη της μαστίχας χρησιμοποιείται ως επουλωτική. Η εκμετάλλευση αυτής της ιδιότητας έχει σαν αποτέλεσμα την παρασκευή αλοιφών για τα εγκαύματα, τα κρυοπαγήματα και σε διάφορες άλλες δερματικές παθήσεις. Επιπλέον λόγω της μαστιχίνης και του μαστιχινικού οξέως που περιέχονται στη μαστίχα είναι αποτελεσματική στις παιδικές διάρροιες. Άλλες φαρμακολογικές ιδιότητες της μαστίχας επιτρέπουν τη χρήση της ως αιμοστατικού και στις γαστραλγίες. Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί ότι και άλλα μέρη του φυτού όπως τα φύλλα έχουν παρόμοιες ιδιότητες. Τέλος, μελετάται η δράση της μαστίχας στον σακχαρώδη διαβήτη, τη χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια.[1]
