Λεπιδόπτερα

Από GAIApedia
Αναθεώρηση της 15:14, 22 Αυγούστου 2013 υπό τον A papageorgiou (Συζήτηση | συνεισφορές)

(διαφορά) ←Παλαιότερη αναθεώρηση | Τελευταία αναθεώρηση (διαφορά) | Νεώτερη αναθεώρηση → (διαφορά)
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Πρόκειται για μικρά έως μεγάλα έντομα με δύο ζεύγη μεγάλων μεμβρανωδών πτερύγων που είναι καλυμμένες με λέπια. Το σώμα και οι πόδες επίσης καλύπτονται με λέπια και τρίχες. Τα στοματικά μόρια στα ακμαία έχουν τροποποιηθεί σε προβοσκίδα. Ανήκουν στην κατηγορία των ολομετάβολων εντόμων. Οι προνύμφες έχουν σώμα μαλακό αλλά απεσκληρυμένη κεφαλή, μασητικά στοματικά μόρια, τρία ζεύγη θωρακικών ποδών και κοιλιακούς ψευδόποδες. Οι χρυσαλλίδες (pupae) έχουν τα άκρα καλυμμένα μέσα στο πουπάριο.

Τα λεπιδόπτερα απαντούν σε όλα τα κλίματα σε όλες τις περιοχές της υφηλίου σε ποικιλία ειδών, μεγέθους και χρωμάτων. Όλα τα είδη σχεδόν είναι φυτοφάγα στο στάδιο της προνύμφης και περιλαμβάνουν μερικούς από τους πιο σοβαρούς εχθρούς των γεωργικών καλλιεργειών. Σχεδόν κάθε καλλιεργούμενο φυτό έχει ένα ή περισσότερα λεπιδόπτερα φυτοπαράσιτα. Τα ακμαία, πεταλούδες ή ψυχές, τρέφονται συνήθως από νέκταρ λουλουδιών και είναι πρακτικά χωρίς σημασία για τις καλλιέργειες. Σε μερικές περιπτώσεις συμβάλλουν στην επικονίαση αλλά χωρίς ιδιαίτερη οικονομική σημασία. Οι προνύμφες (κάμπιες) προσβάλλουν τα φυτά μασώντας φυτικούς ιστούς είτε εξωτερικά, όπως στα φύλλα, είτε ορύσσοντας στοές σε φύλλα, στελέχη, καρπούς, κλάδους κ.α. μερικά προσβάλλουν υπόγεια μέρη. Άλλα είναι εχθροί αποθηκευμένων προϊόντων, υφασμάτων, χαλιών κ.α.

Οικογένειες λεπιδοπτέρων και χαρακτηριστικά τους είδη με ιδιαίτερη οικονομική σημασία είναι :

  • Οικογένεια Cossidae : Περιλαμβάνει επιζήμια ξυλοφάγα είδη. Τα Cossus cossus και Zeuzera pyrina προσβάλλουν οπωροφόρα και την ελιά. Η καταπολέμησή τους είναι πολύ δύσκολη.
  • Οικογένεια Lyonetidae : Τα είδη Cemiostoma scitella και Lyonetia clerkella είναι πολύ ζημιογόνοι φυλλορύκτες των οπωροφόρων και κυρίως της μηλιάς.
  • Οικογένεια Lithocolletidae : Το είδος Lithocolletis blancardella είναι επίσης φυλλορύκτης της μηλιάς.
  • Οικογένεια Hyponomeutidae : Το είδος Prays citri είναι ο ανθοτρήτης των εσπεριδοειδών. Το είδος Prays oleae είναι ο πυρηνοτρήτης της ελιάς. Προσβάλλει τον καρπό, τα άνθη και τα φύλλα της ελιάς.
  • Οικογένεια Gelechiidae : Περιλαμβάνει ποικιλία ζημιογόνων ειδών: Anarsia lineatella στη δενδροκομία, Pectinophora (Platyedra) gossypiella, το ρόδινο σκουλήκι του βαμβακιού, Phthorimaea opercullella στις πατάτες, Sitotroga cerealella σε σπόρους σιτηρών στις αποθήκες.
  • Οικογένεια Tortricidae : Το είδος Cacoesia rosana είναι ο φυλλοδέτης των δενδρωδών. Το Sparganothis pileriana προσβάλλει το αμπέλι.
  • Οικογένεια Olethreutidae : Επίσης περιλαμβάνει μεγάλη ποικιλία εχθρών της δενδροκομίας κ.α.: Carpocapsa pomonella, η καρπόκαψα της μηλιάς, Grapholitha molesta, στη ροδακινιά, Laspeyresia splendana, στη καστανιά, Polychrosis botrana, η ευδαιμίδα του αμπελιού.
  • Οικογένεια Pyralidae (Pyralididae) : Είδη του γένους Ephestia είναι σοβαροί εχθροί αποθηκευμένων προϊόντων. Το είδος Margaronia unionalis προσβάλλει τις κορυφές σε νεαρά δένδρα ελιάς. Το Plodia interpunctella προσβάλλει σταφίδα σε αποθήκες κ.α. Το Ostrina nubilalis είναι η πυραλίδα του αραβόσιτου.
  • Οικογένεια Geometridae : Περιλαμβάνει ευρύ φάσμα ζημιογόνων ειδών. Π.χ. τα Hybernia sp. και Problepsis sp. προσβάλλουν την ελιά.
  • Οικογένεια Sphingidae : Περιλαμβάνει μεγάλα, αδηφάγα έντομα. Το Acherontia atropos προκαλεί ζημιές στη μελισσοκομία (το ακμαίο).
  • Οικογένεια Noctuidae : Έχει ιδιαίτερη οικονομική σημασία: Τα Agrotis ypsilon, A. segetum κ.α., είναι νυκτόβια έντομα με ιδιαίτερα ζημιογόνες προνύμφες εδάφους. Το Earias insulana, είναι το αγκαθωτό σκουλήκι του βαμβακιού. Το Helicoverpa armigera, είναι το πράσινο σκουλήκι που προσβάλλει τον καπνό, τον αραβόσιτο, το βαμβάκι και άλλα φυτά στη μεγάλη καλλιέργεια, στη λαχανοκομία κ.α. Tα Spodoptera spp., είναι σοβαροί εχθροί σε διάφορα φυτά μεγάλης καλλιέργειας. Τα Sesamia nonagrioides και S. cretica είναι εχθροί του καλαμποκιού.
  • Οικογένεια Bombycidae : Το είδος Bombyx mori είναι ο μεταξοσκώληκας.
  • Οικογένεια Thaumetopoeidae : Το Thaumetopoea sp. είναι η κάμπια των πεύκων.

Μορφολογικά χαρακτηριστικά λεπιδόπτερων

Γενικά

Τα λεπιδόπτερα (στα οποία ανήκει και ο μεταξοσκώληκας) αποτελούν μια πολυπληθή τάξη ολομετάβολων εντόμων. Με περίπου 200.000 καταγεγραμμένα είδη κατέχει τη δεύτερη ή τρίτη θέση στις μεγαλύτερες τάξεις εντόμων μετά τα κολεόπτερα και μαζί με τα δίπτερα. Οι πεταλούδες αποτελούν μόνο ένα μέρος των λεπιδόπτερων αλλά σε μερικές χώρες τα λεπιδόπτερα ονομάζονται γενικά πεταλούδες

Μορφολογικά χαρακτηριστικά των ακμαίων

Τα λεπιδόπτερα οφείλουν το όνομά τους στα λέπια στις πτέρυγες. Ιδιαίτερα στις πεταλούδες των τροπικών ζωνών η δομή των λεπιών μπορεί να εμφανίζει ιριδίζοντα χρώματα. Σε μερικά είδη μεγάλες περιοχές των πτερύγων δεν έχουν λέπια και είναι διαφανείς. Αυτά τα έντομα πολλές φορές μοιάζουν με υμενόπτερα. Σε άλλα είδη τα λέπια έχουν τη μορφή τριχών. Κατά κανόνα τα λεπιδόπτερα έχουν δύο ζεύγη πτερύγων. Αυτές ποικίλλουν σε μέγεθος και σχήμα. Συνδέονται μεταξύ τους με ένα μηχανισμό, που αποτελείται από το φρένουλουμ (μια σειρά τρίχες) και ρετινάκουλουμ (ένα είδος αγκίστρου στην άλλη πτέρυγα), αλλά με βασικές παραλλαγές στις διάφορες ταξινομικές ομάδες ή μεταξύ θηλυκών και αρσενικών.

Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι η δομή της προβοσκίδας. Συναντούμε προβοσκίδες και σε άλλες τάξεις εντόμων, αλλά σε καμία τάξη η δομή της προβοσκίδας δε μοιάζει με αυτήν των λεπιδόπτερων. Η προβοσκίδα αποτελείται αποκλειστικά από τις κάτω γνάθους. Κάθε γνάθος διατρέχεται από μία τραχεία του αναπνευστικού συστήματος, ένα νεύρο και μυικές ίνες. Οι δύο γνάθοι ενώνονται με μια πτυχή σχηματίζοντας μεταξύ τους ένα τροφικό αγωγό. Στη βάση της προβοσκίδας υπάρχουν υπόλοιπα του άνω χείλους. Από τις άνω γνάθους μπορούν να παρατηρηθούν όχι περισσότερα από υπόλοιπα. Μόνο στην πολύ πρωτόγονη οικογένεια Micropterigidae οι άνω γνάθοι χρησιμοποιούνται ακόμα για δάγκωμα. Κατά κανόνα λείπουν τελείως. Το κάτω χείλος είναι αδύνατο, αλλά οι αρκετά μεγάλες χειλικές προσακτρίδες παίζουν σημαντικό ρόλο ως αισθητικό όργανο. Στη στάση ηρεμίας η προβοσκίδα είναι τυλιγμένη ή στριφογυριστή όπως ένα ελατήριο σε ρολόι τσέπης. Ξετυλίγεται με την αύξηση της πίεσης του αίματος.

Στους μεγαλύτερους εκπροσώπους της τάξης των λεπιδόπτερων οι πτέρυγες ανοίγουν σε φάρδος 28 εκατοστόμετρων και σε πολλές πεταλούδες οι πτέρυγες είναι μεγάλες ή μέτριες. Αλλά όπως αποκαλύπτει το όνομα Μικρολεπιδόπτερα, τα μικρά είδη επίσης αφθονούν. Στα πιο μικρά λεπιδόπτερα οι πρόσθιες πτέρυγες έχουν μήκος περίπου τρία χιλιοστόμετρα. Όχι μόνο οι πτέρυγες, αλλά ολόκληρο το σώμα είναι σκεπασμένο με λέπια.

Οι κεραίες στις πεταλούδες είναι νηματοειδείς ή ροπαλοειδείς, σε άλλα λεπιδόπτερα μπορούν να είναι και κτενοειδείς ή αμφικτενοειδείς, πολλές φορές στα αρσενικά διαφορετικές σε σύγκριση με τα θηλυκά. Οι σύνθετοι οφθαλμοί κατά κανόνα είναι καλά αναπτυγμένοι. Παραπάνω συναντούμε δύο ή κανένα οφθαλμίδια (στα τριχόπτερα είναι τρία).

Ο προθώρακας είναι μικρός, ο μεταθώρακας μεγάλος και ο μεσοθώρακας ακόμα μεγαλύτερος. Κέρκοι, όπως τους συναντούμε στα τριχόπτερα, λείπουν.

Μορφολογικά χαρακτηριστικά των προνυμφών

Οι προνύμφες των λεπιδόπτερων λέγονται κάμπιες. Είναι εμφανής και πάλι η συγγένεια με τα λεπιδόπτερα. Και στις δύο τάξεις οι προνύμφες έχουν κοιλιακούς πόδες (εδρικούς ψευδόποδες), παράγουν μετάξι με τους σιαλικές αδένες και μερικά είδη κατασκευάζουν κολεούς.

Τα τρία ζεύγη «γνήσια» πόδια στο θώρακα είναι πενταμερή. Μπορούν όμως να είναι υποτυπώδη ή να λείπουν τελείως. Μαζί με τους ψευδοπόδες οι κάμπιες έχουν μέχρι ένδεκα ζεύγη πόδια, κατά κανόνα οχτώ. Τα τρία μέρη του θώρακα δεν διαφέρουν πολύ από τους κοιλιακούς δακτυλίους.

Μόνο το κεφάλι είναι σκληρυμένο με σκληρωτίνη, το υπόλοιπο σώμα είναι μαλακό και σαρκώδες. Τα στοματικά μόρια είναι μασητικού τύπου. Οι τριμερείς κεραίες είναι πολύ κοντές και δυσδιάκριτες. Κατά κανόνα οι κάμπιες έχουν έξι ομματίδια. Οι προνύμφες προστατεύονται από θηρευτές με τα χρώματα τους που τις κάνουν αδιάκριτες στους εχθρούς, ή τους ξαφνιάζουν. Άλλα είδη μιμούνται κλαδάκια ή φύλλα, μερικά κατασκευάζουν έναν προστατευτικό κολεό. Μερικά είδη είναι τόσο μικρά που μπορούν να ορύσσουν μέσα στα φύλλα. Σε αυτά λείπουν τα πόδια.



Σχετικές σελίδες

Ανακτήθηκε από «http://www.gaiapedia.gr/gaiapedia/index.php?title=Λεπιδόπτερα&oldid=20829»